Φόρμα επικοινωνίας

Όνομα

Ηλεκτρονικό ταχυδρομείο *

Μήνυμα *

Προφήτης Ηλίας: Ο αγροτικός οικισμός στις δυτικές όχθες του Αλμωπαίου και στους πρόποδες του Πάικου


Ο Προφήτης Ηλίας είναι πεδινός οικισμός της Περιφερειακής Ενότητας Πέλλας. Ανήκει διοικητικά στην Δημοτική Ενότητα Μενηΐδος του δήμου Σκύδρας.  Αποτελεί αγροτικό οικισμό στις δυτικές όχθες του ποταμού Αλμωπαίου και στους νοτιοδυτικούς πρόποδες του όρους Πάικο, σε κοντινή απόσταση από την έδρα του δήμου Σκύδρας, την οδική διάβαση των στενών του Άψαλου, που ενώνει την Σκύδρα, την Έδεσσα και την υπόλοιπη Πέλλα με την Αριδαία και τους οικισμούς της Αλμωπίας.

Οι κάτοικοι της περιοχής αναφέρουν τον οικισμό και με την μονολεκτική ονομασία Προφήτης. Είναι ο μοναδικός οικισμός της ομώνυμης Τοπικής Κοινότητας, της οποίας αποτελεί έδρα. Σύμφωνα με την τελευταία απογραφή του 2011, ο μόνιμος πληθυσμός της τοπικής κοινότητας Προφήτη Ηλία υπολογίζεται στους 1.036 κατοίκους.
Γεωγραφία και περιβάλλον


Ο Προφήτης Ηλίας είναι τοποθετημένος στα δυτικά ενός υψώματος, στους νοτιοδυτικούς πρόποδες του όρους Πάικο, στα ανατολικά της εισόδου των στενών του Αψάλου και δυτικά της εξόδου της κοιλάδας του ποταμού Αλμωπαίου ή Μογλένιστα. Ο ποταμός Αλμωπαίος έχει όλο τον χρόνο νερό και στις όχθες του υπάρχουν υδροχαρή φυτά όπως πλατάνια και λεύκες. Στις γύρω ημιορεινές εκτάσεις υπάρχει ποώδης βλάστηση με βοσκοτόπια. Οι πεδινές περιοχές, που εντάσσονται στον ευρύτερο γεωγραφικό χώρο της πεδιάδας της Θεσσαλονίκης, υδροδοτούνται από τον ποταμό, μέσω εκτεταμμένης ποτιστικής εγκατάστασης, εντατικοποιώντας την αγροτική παραγωγή κυρίως οπωροκηπευτικών, απ' όπου παράγονται κυρίως ροδάκινα. 

Κύριο άγριο θηλαστικό της περιοχής είναι η βίδρα, ενώ μεταξύ των πτηνών μπορούμε να συναντήσουμε στην ευρύτερη περιοχή αξιόλογα είδη όπως βαλτοποταμίδα, βυδοβυζάχτρα, φιδαητός, χαλκοκουρούνα, βαλκανοτσικλητάρα, πετρίτης, λιοστριτσίδα, γαϊδουροκεφαλάς, ασπροπάρης και δεντροτσιροβάκος. Στο λόφο, στις ανατολικές υπώρειες του οποίου βρίσκεται ο οικισμός, υπάρχουν βραχώδεις φωλιές πουλιών.

Ο οικισμός, βρίσκεται στην κοντική απόσταση των 2 χιλιομέτρων από την έδρα της Δημοτικής Ενότητας Μενηΐδος, την Καλή, με την οποία χωρίζεται με τον Αλμωπαίο. Απέχει επίσης 5 χιλιόμετρα από την πρωτεύουσα του δήμου, τη Σκύδρα και 16 χιλιόμετρα από την πρωτεύουσα της Περιφερειακής Ενότητας, την  Έδεσσα. Στα ανατολικά του χωριού συναντούμε τους οικισμούς Καλή και Άνυδρο, στα νότια την κωμόπολη Σκύδρα με το προάστιό της Μαυροβούνι, στα δυτικά και βορειοδυτικά τους οικισμούς Σάμαρι και Νέα Ζωή και στα βορειοανατολικά τους οικισμούς Κρανιά και Λιθάρια. Στα δυτικά του λόφου στον οποίο είναι τοποθετημένος, υπάρχουν συσκευαστήρια αγροτικών προϊόντων, κτηνοτροφικές μονάδες, καθώς και τσιμεντοβιομηχανία.

Η νεότερη ιστορία του χωριού

Η νεότερη ιστορία του χωριού σφραγίστηκε από πολλά γεγονότα. Σημαντικές αλλαγές σημειώθηκαν με την είσοδο των προσφύγων το 1919 και το 1922 με τη Μικρασιατική καταστροφή και την ανταλλαγή πληθυσμών που ακολούθησε.  Με το Β.Δ. 7-2-1922 (ΦΕΚ Α20/1922) προσαρτάται ο συνοικισμός του Προφήτη Ηλία στη Σκύδρα. Στις 11-7-1929 ο συνοικισμός αναγνωρίζεται ως κοινότητα και αποσπάται από το Δήμο Σκύδρας. Σε επίσημη απογραφή του 1928 ο Προφήτης Ηλίας είχε 681 κατοίκους, όταν η Σκύδρα είχε 833. 
Το χωριό το κατοικούσαν Τούρκοι, κάποιες οικογένειες ντόπιων Μακεδόνων κατοίκων και λίγοι Βλάχοι. Το παλιό χωριό λεγόταν Ικαρίσα. Οι ντόπιοι κάτοικοι το έλεγαν Σφίτι Ηλία (Σφιτιλία) ενώ με τα χρόνια επικράτησε το όνομα Προφήτης Ηλίας. Στο χωριό υπήρχαν τρεις μπέηδες που είχαν τα κονάκια τους και οι κάτοικοι δούλευαν για αυτούς με ποσοστό.
Πριν τη Μικρασιατική καταστροφή του 1922, είχαν αρχίσει να έρχονται στο χωριό πρόσφυγες, η μεγάλη είσοδος των προσφύγων στο χωριό ακολούθησε μετά τη μικρασιατική καταστροφή όπου στο χωριό έφθασαν πρόσφυγες από τις περιοχές της Σμύρνης, της Μαγνησίας, της Εφέσου, του Καραντάς, των Αδάνων, από τη Θράκη και τον Πόντο. 
Ο ποταμός Αλμωπαίος (Μογλενίτσας) διασχίζει κατά μήκος όλο το χωριό και χωρίζει τον Προφήτη Ηλία από την Καλή. Το 1950 έγινε μια ξύλινη γέφυρα και το 1952 κατασκευάστηκε η γέφυρα που υπάρχει μέχρι και σήμερα και ενώνει τους δύο οικισμούς. Κάποτε τα νερά φούσκωσαν και το ποτάμι ξεχείλισε έτσι το πρώτο φράγμα του ποταμού ήταν πια γεγονός. Ο υδροφόρος αυτός ορίζοντας σημαντικός για όλη την περιοχή έπρεπε να διαφυλαχθεί.

Οι Εκκλησίες του χωριού
Η εκκλησία του Προφήτη Ηλία

Στην έξοδο του χωριού προς τη Σκύδρα, στις παρυφές του λόφου ανάμεσα στα πεύκα, όπου και το ηρώο των πεσόντων 1922-1941 είναι χτισμένη η εκκλησία του Προφήτη Ηλία. Μέχρι το 1938 μας λέει η κα Κρασάκη Σοφία, η εκκλησία του Προφήτη ήταν χτισμένη με πέτρα. Όταν έμπαινες στην είσοδο, κατέβαινες πέτρινες σκάλες που σε οδηγούσαν εκεί που έψελνε ο παπάς. Η εκκλησία ήταν κοσμημένη με παλιές ξύλινες εικόνες και όχι με τοιχογραφίες όπως τώρα. Οι άντρες κάθονταν κοντά στο ιερό, εκεί όπου έψελνε ο παπάς και οι γυναίκες στο γυναικωνίτη, που είχε ξύλινα κάγκελα.
Η 20η Ιουλίου είναι μέρα γιορτής του Προφήτη. Στο παρελθόν, πριν αρχίσει η Θεία Λειτουργία, οι χωριανοί πρόσφεραν στην εκκλησία υφαντά, πλεκτά, αρνιά, σακιά σιτάρι ή καλαμπόκι και γενικά ό,τι είχε ευχαρίστηση ο καθένας. Με το πέρας της Θείας Λειτουργίας μαζεύονταν στο προαύλιο της εκκλησίας και ο ιερέας πρώτος έβαζε σε δημοπρασία τα συγκεντρωμένα υλικά αγαθά, με σκοπό την εξοικονόμηση χρημάτων για τις ανάγκες του Ιερού Ναού. Στις μέρες μας η γιορτή του Προφήτη Ηλία συνοδεύεται από πολυήμερες εορταστικές εκδηλώσεις, που αποσκοπούν στη διατήρηση της πολιτιστικής παράδοσης και κληρονομιάς του τόπου. Οι εκδηλώσεις αυτές είναι εμπλουτισμένες με εκθέσεις ζωγραφικής και θεατρικές παραστάσεις θιάσων της περιοχής. Τη νύχτα εκτοξεύονται βεγγαλικά απ' το λόφο του χωριού προσφέροντας ένα εντυπωσιακό θέαμα.


Το εξωκλήσι του Αγίου Αθανασίου

Το εκκλησάκι αυτό πάνω στο λόφο συνδέει την ίδρυση του με δύο διαφορετικές εκδοχές ενός θρύλου. Σύμφωνα με τη μία εκδοχή ο Άγιος Αθανάσιος και ο Άγιος Γεώργιος έκαναν αγώνες με τα άλογά τους και είπαν ότι, όπου θα πέσουν τα άλογά τους από την κούραση, εκεί θα χτίσουν δύο εκκλησάκια στ' όνομά τους. Στο λόφο του Προφήτη Ηλία έπεσε το άλογο του Αγίου Αθανασίου και χτίστηκε το εκκλησάκι αυτό, ενώ στον απέναντι λόφο της Καλής χτίστηκε το εκκλησάκι του Αγίου Γεωργίου. Σύμφωνα με την άλλη εκδοχή του μύθου, δύο καβαλάρηδες προχωρούσαν πάνω στ' άλογά τους, όταν ξαφνικά αυτά τρόμαξαν και άρχισαν να τρέχουν αφηνιασμένα. Έντρομοι οι καβαλάρηδες έταξαν ,για να σωθούν, να χτίσουν ένα εκκλησάκι στον Άγιο που φέρουν το όνομά του στο σημείο που θα σταματήσουν τα άλογά τους. Τ ο ένα σταμάτησε στο λόφο του χωριού Προφήτης Ηλίας, όπου βρίσκεται το εκκλησάκι του Αγίου Αθανασίου και το άλλο στο λόφο της Καλής.
Στις 18 Ιανουαρίου γινόταν μεγάλο πανηγύρι προς τιμή του Αγίου Αθανασίου. Ο κάθε χωριανός πρόσφερε κάτι για την ετοιμασία του γλεντιού. Άλλος ψωμιά, άλλος φαγητά, άλλος ρακί, κάποιοι έφερναν ζώα (αρνιά ή γουρούνια) και τα έσφαζαν μπροστά στο εκκλησάκι και τα μαγείρευαν σε καζάνια. Όλοι μαζί έβαζαν το κέφι και τη διάθεση για γλέντι. Τον πρώτο λόγο βέβαια τον είχε ο παπάς του χωριού που τελούσε τη Θεία Λειτουργία προς τιμή του Αγίου και συμμετείχε έπειτα στο μεγάλο πανηγύρι. Οι χωριανοί θυμούνται ότι κάποτε ένας κάτοικος συγκέντρωσε τα φαγητά, αλλά δεν τα πήγε στην εκκλησία. Τότε εκείνοι θύμωσαν και δεν ξανάκαναν πανηγύρι. Υπάρχουν όμως άτομα που κάθε 18 Ιανουαρίου σφάζουν έναν κόκορα, για να μη σβήσει το έθιμο.

Ήθη και Έθιμα
Το «Κόλτε Μπάμπω»

Το «Κόλτε Μπάμπω» είναι έθιμο που γιορτάζεται στις 23 Δεκεμβρίου, δύο μέρες πριν τα Χριστούγεννα. Έθιμο καθαρά Μακεδονικό, παλαιότερα γιορταζόταν μόνο από τους εντόπιους της Καλής, με το πέρασμα των χρόνων καθιερώθηκε σε όλο το χωριό. Μικροί και μεγάλοι συμμετέχουν στο άναμμα της φωτιάς και με αρκετό κρασί και φασολάδα στήνουν το χορό γύρω από τη φωτιά. Έπειτα χορεύοντας γυρίζουν στο χωριό φωνάζοντας «ω,ω, κόλτε μπάμπω». Τα μεσάνυχτα όλοι βγάζουν από τις αυλές τους τις γεωργικές καρότσες, (παλιότερα τα κάρα) και τις συγκεντρώνουν γύρω από τη φωτιά. Το κόλτε τελειώνει το ξημέρωμα, όταν τα παιδιά φεύγουν, για να ψάλουν τα κάλαντα. Το ίδιο έθιμο τηρούν και στον Προφήτη Ηλία. Το «κόλτε μπάμπω» ξεκινά από την αρχή της νηστείας των Χριστουγέννων,  την 15η Νοεμβρίου μέχρι την παραμονή των Χριστουγέννων. Κάθε βράδυ τα μικρά παιδιά έβγαιναν στο μπαλκόνι και φώναζαν «κόλτε μπάμπω», που σημαίνει στα ντόπια «σφάζουν γιαγιά». Με αυτόν τον τρόπο ειδοποιούσαν ότι ο Ηρώδης σφάζει τα μικρά παιδιά, για να σκοτώσει το Μικρό Χριστό, γιατί φοβόταν μήπως του πάρει τη βασιλεία. Ενώ η φωτιά που άναβαν την παραμονή των Χριστουγέννων είχε σκοπό να ζεστάνει το Θείο Βρέφος που θα γεννιόταν σε λίγες ώρες.

Το «Σούρβα Μπάμπω»

«Σούρβα» ονομάζεται το έθιμο της Πρωτοχρονιάς που είναι παρόμοιο με το «κόλτε μπάμπω» των Χριστουγέννων. Η διαδικασία είναι πάλι η ίδια, ανάβουν φωτιές και γλεντούν, μόνο που τα εδέσματα τώρα δεν είναι νηστίσιμα. Με το τέλος της βραδιάς τα παιδιά πηγαίνουν να ψάλουν τα κάλαντα της Πρωτοχρονιάς.
Το έθιμο του «Κλύδωνα» - Η γιορτή του Αϊ Γιάννη (24 Ιουνίου)

Έθιμο που γιορτάζεται, με μικρές παραλλαγές, τόσο στην Καλή όσο και στον Προφήτη Ηλία στις 24 Ιουνίου την ημέρα που γιορτάζεται το Γενέθλιο Αγίου Ιωάννη του Προδρόμου. Την πρώτη μέρα άναβαν φωτιά όπου καίγανε και τα λουλούδια της Πρωτομαγιάς. Νέοι και νέες πηδούσανε πάνω από τις φωτιές και βάζανε σκόρδο πάνω στα νύχια τους για το καλό. Το ίδιο βράδυ τα κορίτσια της γειτονιάς μαζεύονταν και έριχναν μέσα σε ένα μπακιρένιο κατσαρολάκι με χερούλι, που το έλεγαν μπακράκ, λουλούδια, ποιηματάκια και ένα δακτυλίδι. Το σκέπαζαν έπειτα με ένα κόκκινο μαντήλι και το κρεμούσαν σε μια αχλαδιά (στην Καλή) ή σε κληματαριά (στον Προφήτη Ηλία). Την επόμενη μέρα συγκεντρώνονταν ξανά και έβαζαν στο νου τους το νέο που αγαπούσαν. Αυτή που γεννήθηκε πρώτη εκείνη τη χρονιά καλυπτόταν με κόκκινο πανί και άνοιγε το μπακράκ. Έπαιρνε στην τύχη ένα από τα ποιηματάκια και το διάβαζε. Όποια το είχε γράψει ήταν τυχερή, γιατί θα πραγματοποιούνταν η ευχή της. Έπειτα τραγουδούσαν τα στιχάκια.
Αυτό το έθιμο οι κάτοικοι του Προφήτη Ηλία μας το παραδίδουν με το όνομα «κληματαριά» και δεν είναι άλλο απ' αυτό που ονομάζουν στην Καλή έθιμο του «κλύδωνα».

Οι Απόκριες

Κατά την περίοδο της Αποκριάς οι νέες κοπέλες έπαιρναν πορτοκάλια στην ποδιά τους και τα πρωινά γυρνούσαν από σπίτι σε σπίτι και μοίραζαν τα πορτοκάλια στους ηλικιωμένους. Με την πράξη αυτή έπαιρναν συγχώρεση από τους ηλικιωμένους για κάθε αμαρτία. Το μεσημέρι όλη η οικογένεια μαζευόταν γύρω από το γιορτινό τραπέζι για το φαγητό. Μετά το γεύμα έβραζαν ένα αυγό και το έκαναν «χάσκα», δηλαδή το κρεμούσαν από κάπου και προσπαθούσαν να το πάρουν με το στόμα, χωρίς να το πιάσουν με τα χέρια όποιος το κατάφερνε και το έτρωγε αυτός θα ήταν ο πιο υγιής. Την τελευταία Κυριακή της Αποκριάς καρναβάλια γυρνούσαν στο χωριό. Περνούσαν από κάθε σπίτι και οι οικοδεσπότες τους πρόσφεραν αυγά. Η πεθερά που είχε αρραβωνιασμένο γιο μαζί με τα δώρα που έπαιρνε για τη νύφη της πήγαινε και ένα μαστιχένιο χαλβά με πολύχρωμες καραμέλες, τον κρεμούσαν με μια στριμμένη κλωστή από το ταβάνι και όταν τον άφηναν, ο χαλβάς άρχιζε να κάνει σβούρες. Όποιος ελεύθερος μπορούσε να τον δαγκώσει, έλεγαν ότι πρόκειται να αρραβωνιαστεί. Στις πλατείες γινόταν μεγάλο γλέντι με όργανα.

Το Δημοτικό Σχολείο

Το δημοτικό σχολείο του Προφήτη Ηλία κτίστηκε το 1985 και λειτουργεί ως ολοήμερο 6/θέσιο. Έχει 6 αίθουσες διδασκαλίας, αίθουσα πολλαπλών χρήσεων, εργαστήριο φυσικής, δανειστική βιβλιοθήκη και αίθουσα ηλεκτρονικών υπολογιστών. Η αυλή του σχολείου είναι περίπου 4,5 στρέμματα με γήπεδα αθλοπαιδιών (καλαθοσφαίρισης και πετοσφαίρισης) και πρασίνου. Δεσπόζει στο λόφο πάνω από τον ομώνυμο οικισμό. 
Δείτε παρακάτω (στο άλμπουμ) φωτογραφία από το παλαιότερο έγγραφο του σχολείου (ενδεικτικό του 1926) και ένα απολυτήριο του 1956.

Πρόεδρος της Τοπικής Κοινότητας Προφήτη Ηλία είναι η ΠΑΠΑΝΔΡΕΟΥ-ΔΗΜΗΤΡΙΑΔΟΥ ΠΑΝΑΓΙΩΤΑ και μέλη οι: ΔΟΥΜΟΣ ΧΡΗΣΤΟΣ και ΜΠΑΚΑΛΗΣ ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ
prilias
Share on Google Plus

    Blogger Comment
    Facebook Comment

0 comments:

Δημοσίευση σχολίου

Μη διστάσετε να προσθέσετε σχόλια στο δημοσίευμα που σας ενδιαφέρει.

Η εφημερίδα karatzova.com ενθαρρύνει τη δημόσια έκφραση των αναγνωστών της εφόσον τηρούνται οι βασικοί κανόνες δημοσιότητας που ορίζουν οι ελληνικοί νόμοι. Τα σχόλια εκφράζουν αποκλειστικά τον εκάστοτε σχολιαστή.