Οδηγία ΕΚΤ προς τα νοικοκυριά: Κρατήστε μετρητά στο σπίτι – Tα ψηφιακά συστήματα μπορεί να αποτύχουν

Η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα (ΕΚΤ), σε μελέτη της, υποστηρίζει ότι τα νοικοκυριά θα πρέπει να διατηρούν μετρητά στο σπίτι τους, για την περίπτωση έκτακτης ανάγκης. Επί της ουσίας, υιοθετεί ως πρόταση πολιτικές που ήδη έχουν θέσει σε εφαρμογή χώρες όπως η Ολλανδία, η Φινλανδία και η Αυστρία, που καλούν τους πολίτες να διατηρούν ένα ποσό της τάξης των 70-100 ευρώ κατ’ άτομο σε μετρητά.

Ανάλογα προγράμματα έχουν αναπτύξει η Σουηδία και η Νορβηγία.

Στην έκθεση της ΕΚΤ καλούνται οι εθνικέ κυβερνήσεις να εξετάσουν το ενδεχόμενο να εκδώσουν σχετικές οδηγίες προς τους πολίτες τους. Βασικό επιχείρημα, ότι τα ψηφιακά συστήματα θα μπορούσαν κάποια στιγμή να καταρρεύσουν.

Η έκκληση έρχεται έπειτα από ανάλογες οδηγίες προς τους πολίτες των κρατών-μελών να αποθηκεύουν επαρκή μετρητά, τρόφιμα, νερό και φάρμακα για να επιβιώσουν 72 ώρες στην περίπτωση διακοπής των υπηρεσιών. Αφορμή για τις οδηγίες αυτές ήταν ο πόλεμος στην Ουκρανία, η πανδημία Covid-19 και φυσικές καταστροφές. Πυρκαγιές και πλημμύρες έχουν αποκαλύψει τα τρωτά σημεία της Ευρώπης και έχουν προκαλέσει αύξηση των δαπανών για την ασφάλεια και την άμυνα.

Τι λέει η έκθεση της ΕΚΤ

«Τα μετρητά είναι κρίσιμο στοιχείο της εθνικής ετοιμότητας για κρίσεις», αναφέρεται στην έκθεση της ΕΚΤ, που εξετάζει τις επιπτώσεις κρίσεων όπως η πανδημία και το black-out σε Ισπανία και Πορτογαλία. Επίσης, επισημαίνεται ότι το φυσικό νόμισμα «όχι μόνο εξυπηρετεί την κάλυψη των ατομικών αναγκών, αλλά συμβάλλει και στην ευρύτερη συστημική ανθεκτικότητα».

«Η χρησιμότητα των μετρητών εντείνεται σημαντικά όταν απειλείται η σταθερότητα – ανεξάρτητα από τη συγκεκριμένη φύση ή το γεωγραφικό εύρος του υποκείμενου σοκ ή τον βαθμό ψηφιοποίησης», αναφέρει επίσης η ΕΚΤ.

Σύμφωνα με τους συγγραφείς της, Φρανσέσκα Φαέγια και Αλεχάντρο Θαμόρα-Πέρεθ, τα στοιχεία «υπογραμμίζουν τη συνεχιζόμενη σημασία για τις κεντρικές τράπεζες και τον ιδιωτικό τομέα να διασφαλίσουν μια αποτελεσματική και ισχυρή προσφορά μετρητών, που περιλαμβάνει επαρκή αποθέματα και ανθεκτικά σχέδια επιχειρηματικής συνέχειας».

Λιγότερα καταστήματα, μειωμένη πρόσβαση σε μετρητά

Το τελευταίο διάστημα υπάρχει η τάση οι τράπεζες να μειώνουν τα καταστήματά τους, αλλά και τα ΑΤΜ. Το γεγονός αυτό έχει προκαλέσει ανησυχία για μειωμένη πρόσβαση σε μετρητά στην Ευρώπη. Και αυτό παρά το γεγονός ότι η ΕΚΤ και οι εθνικές κυβερνήσεις δεσμεύονται να διατηρήσουν την ελευθερία επιλογής στις πληρωμές. Οι ανησυχίες εντάθηκαν επίσης, καθώς οι αξιωματούχοι της ΕΚΤ πιέζουν για την κυκλοφορία μιας ψηφιακής έκδοσης του ευρώ. Είναι ακόμη ένα στοιχείο του διαλόγου για το μέλλον των μετρητών.

Στοιχείο εθνικής ετοιμότητας

Για τους συγγραφείς της έκθεσης της ΕΚΤ, τα μετρητά είναι «κρίσιμο στοιχείο της εθνικής ετοιμότητας για κρίσεις». Φέρνουν ως παράδειγμα τις συστάσεις των αρχών στην Ολλανδία, την Αυστρία και τη Φινλανδία για τη διατήρηση ποσών που επαρκούν για να καλυφθούν βασικές ανάγκες για τρεις ημέρες. Αν και η ΕΚΤ δεν προτείνει κάποιο ποσό, υπενθυμίζει ότι στις τρεις αυτές χώρες το ποσό κυμαίνεται από 70 έως 100 ευρώ ανά μέλος του νοικοκυριού. Επίσης, ότι κάποιες αρχές, όπως στη Φινλανδία, διερευνούν τη χρήση «ανθεκτικών σε διακοπές» ΑΤΜ για να διασφαλίσουν την πρόσβαση σε περίπτωση ψηφιακών βλαβών.

Στην Αυστρία, όπου οι τράπεζες έχουν μειώσει τα δίκτυα ΑΤΜ τους σε αγροτικές περιοχές, η κεντρική τράπεζα σχεδιάζει να εγκαταστήσει τα δικά της μηχανήματα σε δήμους που δεν έχουν αξιόπιστη πρόσβαση σε μετρητά.

«Αυτό ευθυγραμμίζεται με την κατανόηση ότι το φυσικό νόμισμα όχι μόνο εξυπηρετεί την κάλυψη των ατομικών αναγκών, αλλά συμβάλλει και στην ευρύτερη συστημική ανθεκτικότητα», σημειώνει η ΕΚΤ.

Το παράδοξο με τη ζήτηση μετρητών

Οι ψηφιακές πληρωμές κυριαρχούν στις λιανικές συναλλαγές και οι τράπεζες μειώνουν το κόστος κλείνοντας υποκαταστήματα και ΑΤΜ. Ωστόσο, οι υπεύθυνοι χάραξης πολιτικής βρίσκονται υπό πίεση για να διασφαλίσουν ότι τα νοικοκυριά θα διατηρήσουν την πρόσβαση σε χαρτονομίσματα και κέρματα.

Το έγγραφο της ΕΚΤ επισημαίνει ένα παράδοξο. Παρά το γεγονός ότι τα μετρητά απουσιάζουν ολοένα και περισσότερο από τις καθημερινές πληρωμές, η ζήτησή τους αυξάνεται όταν η εμπιστοσύνη στα χρηματοοικονομικά ή ψηφιακά συστήματα κλονίζεται.

Αυτό το μοτίβο συμπεριφοράς ήταν εμφανές κατά τη διάρκεια της πανδημίας και άλλων γεγονότων, όπως η διακοπή ρεύματος που παρέλυσε την Ισπανία και την Πορτογαλία την άνοιξη.

Στην περίπτωση της πανδημίας, τα μετρητά αυξήθηκαν κατά 140 δισεκατομμύρια ευρώ σε δύο χρόνια, σε σύγκριση με μια ετήσια αύξηση 55 δισεκατομμυρίων ευρώ πριν από την κρίση, επισημαίνει η ΕΚΤ. Η αύξηση ήρθε ακόμη και όταν οι καταναλωτές στράφηκαν σε ανέπαφες κάρτες και ηλεκτρονικές αγορές, λόγω ανησυχιών για την υγεία και lockdown.

Τον Απρίλιο, κατά τη διάρκεια της διακοπής ρεύματος στην Ιβηρική, τα τερματικά καρτών (POS), οι ηλεκτρονικές τραπεζικές συναλλαγές και τα ΑΤΜ ήταν εκτός λειτουργίας. Μαζί με την ηλεκτροδότηση, είχε καταρρεύσει και το σύστημα ψηφιακών συναλλαγών. Έτσι, τα μετρητά κατέστησαν το μόνο λειτουργικό μέσο πληρωμής. Μόλις αποκαταστάθηκαν οι υπηρεσίες, οι αναλήψεις αυξήθηκαν κατακόρυφα καθώς οι άνθρωποι αναπλήρωναν τα αποθεματικά των νοικοκυριών τους.

«Ρεζέρβα»

Σύμφωνα με την ΕΚΤ, τα χαρτονομίσματα είναι η «ρεζέρβα» για το σύστημα πληρωμών. Δεν είναι απαραίτητα κάθε μέρα, αλλά απαραίτητα όταν άλλες υποδομές παρουσιάζουν βλάβη. Μάλιστα, τα παρομοιάζει με τα ολλανδικά αντιπλημμυρικά συστήματα.

Σύμφωνα με την έκθεση, τα συστήματα μετρητών πρέπει να κατασκευάζονται ώστε να αντέχουν σε σπάνιες αλλά ακραίες κρίσεις. «Οι υποδομές και τα στρατηγικά αποθέματα πρέπει να είναι προετοιμασμένα γι’ αυτές τις λιγότερο προβλέψιμες, με υψηλό αντίκτυπο, εξάρσεις», επισημαίνει.