Γράφει ο Νικόλαος Καλαϊτζής*
Γιατί οι Αιγές βρίσκονταν στην ανατολική πλευρά του Βερμίου;
1) Ο Ιουστίνος αφηγείται τον τρόπο με τον οποίο ο Κάρανος επέλεξε τις Αιγές ως πρωτεύουσα του μακεδονικού κράτους: “Ο Κάρανος ήλθε στην Ημαθία με μεγάλη συνοδεία Ελλήνων, σύμφωνα με τον χρησμό που τον διέταξε να ψάξει να βρει τόπο εγκατάστασης στη Μακεδονία. Ακολουθώντας ένα κοπάδι αίγες που έτρεχαν να προφυλαχθούν από τη βροχή – έβρεχε καταρρακτωδώς και υπήρχε πυκνή ομίχλη – κατέλαβε την πόλη της Έδεσσας χωρίς οι κάτοικοι να τον αντιληφθούν. Και όταν του υπενθύμισαν τον χρησμό που τον είχε διατάξει «να ψάξει ένα βασίλειο όπου θα τον οδηγήσουν οι αίγες», την έκανε πρωτεύουσα του βασιλείου του. Και με πολλή προσοχή διατήρησε από κει και πέρα τη συνήθεια να βάζει τις ίδιες θηλυκές αίγες μπροστά από το λάβαρό του, όποτε έκανε παρέλαση ο στρατός του, ώστε να είναι οι αρχηγοί των επιχειρήσεών του, ακριβώς όπως είχαν γίνει και πρωτεργάτες της ίδρυσης του βασιλείου του. Σε ανάμνηση του ρόλου των αιγών μετονόμασε την πόλη της Έδεσσας σε Αιγές και τους κατοίκους της σε Αιγεάδες.”
2) Οι Αιγές αναφέρονταν από τον Στέφανο Βυζάντιο: “Αιγαί πόλεις πολλές, Κιλικίας Μακεδονίας”.
3) Ο Κλαύδιος Πτολεμαίος στην «Γεωγραφική Αφήγηση» τοποθετεί την Αιγαία νοτιοδυτικά της Βέροιας στην περιοχή της Λευκόπετρας.
4) Τα παλιά ονόματα της Νάουσας («Αγοστός» - «Αγκουστός» - «Νιάγκουστα» - «Νιάουστα») πιθανόν να προέρχονται από παραφθορά της λέξεως «Αιγαία».
Από τον συνδυασμό των παραπάνω πληροφοριών έχω καταλήξει στο συμπέρασμα ότι οι Αιγές ήταν ένα σύστημα πόλεων που εκτείνονταν από την Έδεσσα μέχρι τον ποταμό Αλιάκμονα, βρίσκονταν δηλαδή στην ανατολική πλευρά του Βερμίου.
Πώς ερμηνεύεται η λέξη «Αιγές»
1) Το όνομα «Αιγές» πιθανόν να ερμηνεύεται με την αρχαία κρητική λέξη «αιγαί» = «πηγαί» (κατά τον Κύριλλο), με τις κελτικές λέξεις «(farr)aige» = «θάλασσα» και «Aigéan» = «ωκεανός», με την γαλλική λέξη «eau» = «νερό» (Αι-γαία = νερό-γη) και με την λατινική λέξη «aquaeus = «υδάτινος». Άρα «Αιγές» σημαίνει περιοχή παραθαλάσσια, με πολλά ύδατα και πολλές πηγές, όπως ήταν η περιοχή του ανατολικού Βερμίου.
2) «Βέδυ» στην αρχαία φρυγική γλώσσα σημαίνει το «νερό». Άρα «Έδεσσα» = «Βέδυ-σσα» = «η πόλη που έχει νερό». Η Έδεσσα τον μεσαίωνα ονομάζονταν «Βοδενά» , που ετυμολογείται από την λέξη «βόντε» = «νερό». Άρα τα δύο ονόματα «Έδεσσα» και «Βοδενά» προέρχονται από την φρυγική λέξη «βέδυ», που εξελίχθηκε σε «βόδε» - «βόντε», και έχουν την ίδια σημασία με την λέξη «Αιγαία», δηλαδή «η πόλη που έχει νερό».
3) Η λέξη «Νάουσα» πιθανόν να ετυμολογείται από το ρήμα «νάω» = «πλέω» (σημαίνει η πόλη που πλέει, δηλαδή είναι χτισμένη πάνω σε νερά). Έτσι επιβεβαιώνεται ότι η Νάουσα ήταν μία από τις Αιγές.
4) Οι τρεις μεγάλες πόλεις του ανατολικού Βερμίου (Νάουσα, Βέροια, Έδεσσα) καθώς και τα περισσότερα χωριά, είναι χτισμένα στις όχθες κάποιου ποταμού. Αυτό επιβεβαιώνεται και από τα ονόματα πολλών χωριών του ανατολικού Βερμίου, όπως για παράδειγμα το «Γκολισιάνι» (τα σημερινά «Λευκάδια»), που σημαίνει τα «γυμνά νερά», το «Μέγα Ρέμα» (το σημερινό «Ροδοχώρι»), και τα «Πολλά Νερά».
Πού βρίσκονταν οι «κήποι του Μίδα»;
1) Ο Ηρόδοτος γράφει ότι οι τρεις Αργεάδες αδελφοί, ο Περδίκκας, ο Γαυάνης και ο Αέροπος, όταν έφυγαν από την Λεβαία, έφθασαν στο Βέρμιο, όπου εγκαταστάθηκαν κοντά στους κήπους του Μίδα: “Οι τρεις αδερφοί έφθασαν σε μια άλλη περιοχή της Μακεδονίας και εγκαταστάθηκαν πέρα από τους κήπους, που λέγεται ότι ήταν του Μίδα, του υιού του Γορδίου, όπου εκεί φυτρώνουν από μόνα τους άγρια τριαντάφυλλα - εξηντάφυλλα, που ξεπερνούν τα άλλα στην οσμή. Μέσα σ’ αυτούς τους κήπους συνελήφθη και ο Σειληνός, όπως διηγούνται οι Μακεδόνες. Πάνω από τους κήπους υπάρχει ένα βουνό που ονομάζεται Βέρμιο, απροσπέλαστο τον χειμώνα”.
2) Το όνομα του «Βερμίου» μπορεί να ερμηνευθεί στην αλβανική γλώσσα με τις λέξεις «bora» = «χιόνι» και «maja» = «η κορυφή του βουνού», που σημαίνει ότι το Βέρμιο έχει χιονισμένες κορυφές. Αυτή η ερμηνεία επιβεβαιώνει την μαρτυρία του Ηροδότου, ότι το Βέρμιο ήταν απροσπέλαστο τον χειμώνα. Επίσης η λέξη «Βέρμιον» μπορεί να ερμηνευθεί από τον συνδυασμό της γαλλικής λέξης «vert» = «πράσινος» και της ιταλικής λέξης «monte» = «βουνό», δηλαδή σημαίνει το «πράσινο βουνό». Αυτή η ερμηνεία της λέξης «Βέρμιον» μπορεί να συνδυασθεί με την πληροφορία του Στέφανου Βυζάντιου ότι οι Αιγές ήταν «μηλοβότειρα», δηλαδή «προβατοτρόφος», άρα βρίσκονταν σε περιοχή που είχε πλούσια βλάστηση και βοσκοτόπους, όπως είναι και σήμερα η ανατολική πλευρά του Βερμίου.
3) Από τον Στράβωνα γνωρίζουμε για τον μυθικό πλούτο του Μίδα, ο οποίος προέρχονταν από τα μεταλλεία του Βερμίου: “πολύ δε είναι το σκάψιμο και τα ορύγματα, σημάδια από τα παλιά μεταλλεία. Αυτά είναι του Μίδα γύρω από το Βέρμιο όρος”. Επομένως η περιοχή του Μίδα, όπου εγκαταστάθηκαν οι τρεις Τημενίδες αδερφοί, ήταν στο Βέρμιο και όχι στα Πιέρια. Στην περιοχή της Νάουσας υπάρχουν πολλά τοπωνύμια που αποκαλύπτουν τα μεταλλεία του Μίδα, όπως η περιοχή «Μαντέμι» (που σημαίνει «χυτοσίδηρος») και η περιοχή «Λαζαράσκα» («λαζουάρ» σημαίνει «πέτρα» στην περσική γλώσσα).
4) Τα ονόματα «άνω και κάτω Κοπανός», τα σημερινά χωριά «Κοπανός» και «Χαρίεσσα», (παλιά ονομάζονταν «γκόρνο και ντόλνο Κουπάνοβο» αντίστοιχα) μας αποκαλύπτουν την θέση των κήπων του Μίδα (η λέξη «κήπος» μετατράπηκε σε «Κουπάνο-βο» - «Κοπανός»). Μία δεύτερη εκδοχή για το όνομα του «Κοπανού» είναι ότι μπορεί να ετυμολογείται από την λατινική λέξη «cupa», που σημαίνει η «κοιλότητα». Αυτή η εκδοχή παραπέμπει στους μακεδονικούς τάφους που βρίσκονται μεταξύ Κοπανού και Λευκαδίων. Μία τρίτη εκδοχή για το όνομα του «Κοπανού» είναι ότι μπορεί να ετυμολογείται από την λέξη «κόπα» που σημαίνει ο «σωρός».
Ποιο είναι το μυστικό που συνδέει τον Κοπανό με αρχαίες πόλεις της Αμερικής;
Εντύπωση μου έχει προκαλέσει η ανακάλυψη που έχω κάνει, ότι ονόματα παρόμοια με τον «Κοπανό» έχουν: α) η αρχαία πόλη «Κοπάν» της Ονδούρας, β) η «Cubanacan» (έτσι ονομάζονταν στην γλώσσα των Ταΐνων η Αβάνα, που σημαίνει «στρογγυλός λόφος» και αποτελεί χαρακτηριστικό γνώρισμα και του Κοπανού, ο οποίος είναι χτισμένος πάνω σε ένα λόφο με κυκλική κάτοψη) και γ) η πόλη «Κοπακαμπάνα» της Βολιβίας (στην γλώσσα Αϊμάρα σημαίνει «με θέα στην λίμνη», που είναι επίσης χαρακτηριστικό γνώρισμα του Κοπανού).
Ποια είναι λοιπόν η μυστηριώδης σχέση που έχει ο Κοπανός με την Κοπάν, την Κούβα και την Κοπακαμπάνα;
Αρκοχώρι – Αργοχώρι - Αργεαδοχώρι
Το χωριό «Αρκοχώρι» της Νάουσας πιθανόν να πήρε το όνομά του από το Άργος Ορεστικό, τον τόπο καταγωγής των Αργεαδών βασιλέων της Μακεδονίας. Αξιοσημείωτο είναι το γεγονός ότι και το Άργος Ορεστικό και το Αρκοχώρι είναι χτισμένα πάνω και γύρω από δύο γειτονικούς λόφους.
Γιατί οι Αιγές δεν ταυτίζονται με την Βεργίνα;
1) Τα ονόματα «Όλυμπος», «Ημαθία» και «Πιερία» υπήρχαν από την εποχή του Ομήρου: “η Ήρα με ορμή εγκατέλειψε την κορυφή του Ολύμπου και αφού πάτησε εις την Πιερρίαν και την τερπνήν Ημαθία”. Επίσης κατά τον Ησίοδο: “το όνομα Μακεδονία οφείλεται στον Μακεδώνα, τον γιό του Δία και της Θυίας, κόρης του Δευκαλίωνα, που απέκτησε τα τέκνα Άμαθον και Πίερον από το όνομα του οποίου ονομάστηκαν τα Πιέρια”. Άρα η Ημαθία και τα Πιέρια, όπου βρίσκεται η Βεργίνα, διακρίνονταν από την μυθολογική εποχή.
2) Σύμφωνα με τον Ιουστίνο: “Ο Κάρανος ήλθε στην Ημαθία με μεγάλη συνοδεία Ελλήνων, σύμφωνα με τον χρησμό που τον διέταξε να ψάξει να βρει τόπο εγκατάστασης στην Μακεδονία”. Ο Κάρανος βασίλεψε στην Μακεδονία πριν από τον Περδίκκα. Αυτό σημαίνει ότι η απαρχή του μακεδονικού βασιλείου ήταν η Ημαθία.
3) Το όνομα «Ημαθία» πιθανόν να σημαίνει «με θέα». Η Ημαθία αρχικά ταυτίζονταν με την ανατολική πλευρά του Βερμίου, η οποία πραγματικά έχει καταπληκτική θέα προς τον κάμπο της Θεσσαλονίκης, το Πάϊκο, τον Χορτιάτη και τα Πιέρια, ενώ η περιοχή γύρω από την λίμνη των Γιαννιτσών ονομάζονταν «Βοττία», που πιθανόν να ερμηνεύεται στην αγγλική γλώσσα με την λέξη «bottom» = «κάτω μέρος», δηλαδή περιοχή με χαμηλό υψόμετρο.
4) Ο Θεόφραστος μας πληροφορεί ότι στην περιοχή των Αιγών συνέβαινε συνώθηση νεφών από τη διασταύρωση βορείων και θαλασσίων ανέμων και ξέσπαζαν συχνές θύελλες. Αυτό το φαινόμενο συμβαίνει και σήμερα στην ανατολική πλευρά του Βερμίου, όπου καταλήγουν τα βόρεια ρεύματα από τον Βόρα, το Πάϊκο και την κοιλάδα του Αξιού και συγκρούονται με τους θαλάσσιους ανέμους που έρχονται από το Βόρειο Αιγαίο, ενώ τέτοιο φαινόμενο δεν παρατηρείται στην περιοχή της Βεργίνας, που είναι αναπεπταμένη στους ανατολικούς θαλάσσιους ανέμους. Το μετεωρολογικό αυτό φαινόμενο που περιγράφεται από τον Θεόφραστο, έδωσε την αφορμή στον Τάφελ να υποστηρίξει ότι το όνομα «Αιγές» προέκυψε από την λέξη «καταιγίδες», που ξεσπούσαν συχνά στην περιοχή των Αιγών.
5) Ο Πλίνιος συνδέει τις Αιγές με τους τάφους των μακεδόνων βασιλέων: “Οι πόλεις της Μακεδονίας είναι η Αιγαία (σ’ αυτό το μέρος συνήθως θάβονταν οι βασιλείς της)”.
6) Ο Πλούταρχος μας πληροφορεί ότι: “οι δε Γαλάτες, που ήταν γένος πολύ άπληστο για χρήματα, άρχισαν να σκάβουν τους τάφους των βασιλέων που είχαν κηδευτεί εκεί, και τα μεν χρήματα άρπαξαν, τα δε οστά τα πέταξαν έξω για να τους εξευτελίσουν”. Οι Γαλάτες μισθοφόροι του Πύρρου άνοιξαν και λεηλάτησαν τους τάφους των μακεδόνων βασιλέων και σκόρπισαν τα οστά τους. Δεν υπάρχει καμία ιστορική μαρτυρία που να επιβεβαιώνει ότι οι Μακεδόνες, μετά την βεβήλωση των βασιλικών τάφων από τους Γαλάτες, επιχείρησαν να συλλέξουν και να μεταφέρουν τα οστά των βασιλέων τους στους τάφους της Βεργίνας. Όπως γνωρίζουμε, οι τάφοι της Βεργίνας βρέθηκε ασύλητοι. Αντιθέτως, οι τάφοι που βρέθηκαν στην περιοχή των Λευκαδίων Νάουσας βρέθηκαν συλημένοι. Συνεπώς, εάν οι τάφοι της Βεργίνας δεν ανήκουν στους μακεδόνες βασιλείς, τότε είναι λανθασμένη η ταύτιση της Βεργίνας με τις Αιγές.
7) Ο αρχαιολόγος κ. Παναγιώτης Φάλκαρης, που ήταν στενός συνεργάτης του Μανώλη Ανδρόνικου, στο άρθρο του με τίτλο «Η τεκμηρίωση της αμφισβήτησης» που δημοσίευσε σε αμερικάνικο επιστημονικό περιοδικό, αποδεικνύει ότι οι μαρτυρίες του Διόδωρου, του Πτολεμαίου, του Ηροδότου και άλλων αρχαίων συγγραφέων τοποθετούν τις Αιγές στο Βέρμιο, χρησιμοποιώντας ως τεκμήρια τα αρχαιολογικά ευρήματα που βρέθηκαν στην περιοχή μεταξύ Κοπανού και Λευκαδίων Νάουσας, όπως οι τάφοι, τα δημόσια κτίρια και το θέατρο.
8) Εάν οι τάφοι της Βεργίνας δεν ανήκουν στους μακεδόνες βασιλείς, τότε ποιοι είναι οι νεκροί που βρέθηκαν εκεί θαμμένοι; Σ’ αυτό το ερώτημα απάντησε ο αείμνηστος Στέργιος Κώνας, ο οποίος διατύπωσε την υπόθεση ότι οι τάφοι της Βεργίνας ανήκουν στους βασιλείς της Ιστιαιώτιδας. Σύμφωνα με τον Ηρόδοτο, οι Έλληνες εγκαταστάθηκαν στην περιοχή γύρω από τον Όλυμπο, που καλούνταν Ιστιαιώτις, και μετά εκδιώχθηκαν από τον Κάδμο στην Πίνδο. Αυτό αποδεικνύεται και από το όνομα «Ρουμλούκι» της περιοχής όπου βρίσκεται η Βεργίνα (πιθανόν να σημαίνει «η λίμνη των Ρωμιών», δηλαδή των Ελλήνων). Αν αποδειχθεί σωστή αυτή η υπόθεση, τότε το ανάκτορο και οι τάφοι της Βεργίνας θα πρέπει να είναι χτισμένοι πολύ πριν από την ίδρυση του μακεδονικού βασιλείου.
9) Ο σημερινός οικισμός της Βεργίνας κτίστηκε το 1922 ανάμεσα στα χωριά Κούτλες και Μπάρμπες. Πολύ κοντά στην Βεργίνα υπάρχει το χωριό Παλατίτσια. Το όνομα «Κούτλες» πιθανόν να ετυμολογείται από την ρίζα «kot» που σημαίνει «κοίλη κατοικία» και προφανώς παραπέμπει στους τάφους της Βεργίνας. Το όνομα «Μπάρμπες» πιθανόν να ερμηνεύεται στην γαλλική γλώσσα με την λέξη «arbre», που σημαίνει «άλσος» ή «δάσος». Επίσης το όνομα «Παλατίτσια» πιθανόν να προέρχεται από την λέξη «παλάτι» (προφανώς αναφέρεται στο ανάκτορο της Βεργίνας). Τέλος τα «Παλατίτσια» μπορεί να ταυτίζονται με την αρχαία πόλη «Ουάλλαι», που αναφέρεται από τον Κλαύδιο Πτολεμαίο (το όνομα «Ουάλλαι» μπορεί να μετατράπηκε σε «Πάλλαι» και τελικά σε «Παλατίτσια»).
10) Ο ποταμός «Αράπιτσα» της Νάουσας πιθανόν να ερμηνεύεται ως «(Σ)άραπις(τσα)», ήταν δηλαδή αφιερωμένος στον Θεό «Σέραπι» ή «Σάραπι», που ήταν ο Θεός των νεκρών. Άρα, το όνομα «Αράπιτσα» πιθανόν να σημαίνει το ποτάμι που διαρρέει την κοιλάδα των νεκρών, δηλαδή την περιοχή των μακεδονικών τάφων στα Λευκάδια, όπου πιθανόν να ήταν θαμμένοι οι μακεδόνες βασιλείς.
Πού βρίσκονταν η Μίεζα και η Σχολή Αριστοτέλη;
1) Ο Πλούταρχος περιγράφει στον «Βίο του Αλεξάνδρου» τον χώρο που επιλέχτηκε για την ίδρυση της Σχολής του Αριστοτέλη: ''δημιούργησε σχολή και χώρο κατοικίας στο περί την Μίεζα Νυμφαίο, όπου μέχρι και τώρα δείχνουν τις λίθινες έδρες και τους υπόσκιους περιπάτους του Αριστοτέλη''. Άρα το Νυμφαίο που βρίσκονταν κοντά στη Μίεζα, σώζονταν ακόμη στην εποχή του Πλουτάρχου και επιδεικνύονταν ως αξιοθέατο. Η μαρτυρία του Πλουτάρχου για το Νυμφαίο αποτελεί σημείο προσδιορισμού της θέσης όπου βρίσκονταν η Μίεζα και η περίφημη Σχολή του Αριστοτέλη. Οι «υπόσκιοι περίπατοι» μας οδηγούν στο συμπέρασμα ότι η διδασκαλία γίνονταν το καλοκαίρι στο ύπαιθρο σε τόπους σκιερούς (λόγω των υψηλών θερμοκρασιών) και όχι μέσα σε κάποιο κτίριο, δηλαδή ο Αριστοτέλης δίδασκε τους μαθητές του καθώς περπατούσαν σε μια δασική διαδρομή από την Μίεζα μέχρι το Νυμφαίο.
Σημείωση: Τα Νυμφαία, όπως αυτό που αναφέρει ο Πλούταρχος, ήταν τόποι ιεροί αφιερωμένοι στην λατρεία των Νυμφών. Αρχικά ήταν σπήλαια που περιέκλειαν μια πηγή ή ιερά κοντά σε μια πηγή. Αργότερα μετατράπηκαν σε οικοδομήματα αψιδωτά, που περιλάμβαναν μια πηγή ή μία κρήνη και χρησίμευαν ως χώροι ανάπαυσης ή για τις τελετές των γάμων.
2) Σύμφωνα με τον Πλίνιο, η Μίεζα ήταν γνωστή για τις σπηλιές της: “σταγόνες σκληραίνουν στη πέτρα των σπηλαίων, οι οποίες αφού δημιουργήσουν κόγχη, όπως στη Μίεζα της Μακεδονίας, εξαρτώνται από τις ίδιες τις καμπύλες του σπηλαίου”.
3) Το όνομα «Μίεζα» πιθανόν να ερμηνεύεται στην γαλλική γλώσσα με τις λέξεις «mazette», που σημαίνει το «γλυκό νερό», και «mas» που σημαίνει η «εξοχική κατοικία», και στην αγγλική γλώσσα με την λέξη «maze», που σημαίνει ο «λαβύρινθος».
Συνοψίζοντας τα παραπάνω, συμπεραίνω για την Μίεζα ότι αποτελούσε καλοκαιρινό θέρετρο με γλυκό – πόσιμο νερό και ότι στην περιοχή της υπήρχαν σπηλιές, επιβεβαιώνοντας τις μαρτυρίες του Πλούταρχου και του Πλίνιου, που αναφέρονται στη Σχολή του μεγάλου φιλοσόφου Αριστοτέλη.
4) Ο Στέφανος Βυζάντιος γράφει για την Μίεζα: “Μίεζα πόλη της Μακεδονίας, η οποία καλούνταν και Στρυμόνιον, από την Μίεζα την κόρη του Βέρητος του Μακεδόνος, όπως λέει ο Θεαγένης στα Μακεδονικά. Διότι ο Βέρης γέννησε τρεις, την Μίεζα, την Βέροια, και τον Όλγανο, από τους οποίους ο επώνυμος ποταμός (ο Όλγανος) και η πόλη Βερόη και ο τόπος Στρυμόνας”.
5) Το όνομα του «Τριπόταμου» πιθανόν να προέρχεται από την σύνθεση των λέξεων «Στρυμ» και «ποταμός». Η «Μίεζα» καλούνταν και «Στρυμόνιον». Επομένως «Τριπόταμος» σημαίνει «ο ποταμός του Στρυμονίου», δηλαδή «ο ποταμός της Μίεζας».
6) Η λέξη «Στρυμόνιον» έχει την ίδια ρίζα: α) με το όνομα του μεγάλου ποταμού «Στρυμόνα», που διαρρέει την ανατολική Μακεδονία, β) με την αρχαία πόλη «Στρύμη» που βρίσκονταν στις εκβολές του ποταμού «Λίσου» στην περιοχή της δυτικής Θράκης και γ) με την πόλη «Stryi» της Ουκρανίας που είναι κτισμένη στις όχθες του ομώνυμου ποταμού «Stryi». Η ετυμολογία της λέξεως «Stryi» προκύπτει από την ρίζα «sreu» («σρόι» – «ρόι») = το «ρεύμα». Ομόριζες λέξεις συναντούμε σε πολλές γλώσσες όπως η ουκρανική λέξη «струм», η αγγλική λέξη «stream», η ιρλανδέζικη (κελτική) λέξη «sruami», η γερμανική λέξη «stromm», η περσική λέξη «struth», η ινδική λέξη «sravati», οι λιθουανικές λέξεις «sriatas» και «strautas» που σημαίνουν το «ρεύμα», ο «ρους», το «ποτάμι».
7) Στη ρώσικη γλώσσα, ο αρσενικός τύπος της «Όλγας» είναι «Ολέγκ» ή «Αλιέκ». Άρα ο «Όλγανος» = «Ολέγκ Ανού» = «ο Θεός Ολέγκ» ταυτίζεται με τον «Αλιάκμονα» = «Αλιέκ Αμμών» = «ο Θεός Αλιέκ».
8) Το όνομα της «Βέροιας» πιθανόν να προέρχεται από την σύνθεση των λέξεων «vert» = «πράσινος» και «sreu» = το «ρεύμα». Άρα η «Βέροια» -«Βερόη» = «vert sreu» σημαίνει «το πράσινο ρεύμα», δηλαδή «το ποτάμι που έχει πλούσια βλάστηση» (το ποτάμι αυτό είναι ο «Τριπόταμος» που περιβάλλει την Βέροια). Όπως έχω αναφέρει παραπάνω η λέξη «Αιγές» πιθανόν να σημαίνει «περιοχή με νερό», επομένως η «Βέροια» πρέπει να ήταν μία από τις «Αιγές».
Από τον συνδυασμό των παραπάνω έχω καταλήξει στο συμπέρασμα ότι η Μίεζα και η Σχολή του Αριστοτέλη πρέπει να βρίσκονταν στην περιοχή του Τριπόταμου και ότι ο ποτάμιος Θεός Όλγανος ταυτίζεται με τον Αλιάκμονα.
Τα μακεδονικά τοπωνύμια είναι διαχρονικά:
1) Στον γεωγραφικό χώρο της Μακεδονίας, πριν από την δημιουργία του μακεδονικού βασιλείου, κατοικούσαν οι Θράκες, που μιλούσαν μία πρώιμη ευρωπαϊκή γλώσσα. Γι' αυτό τα προ-ομηρικά τοπωνύμια της Μακεδονίας, που πιθανόν να προέρχονται από αυτήν την αρχαία θρακική γλώσσα, μπορούμε να τα ερμηνεύσουμε με λέξεις των σημερινών ευρωπαϊκών γλωσσών. Παραπάνω έχω αναφέρει ως παραδείγματα τις ερμηνείες των ονομάτων «Αιγές», «Βέρμιο» και «Μίεζα».
2) Σύμφωνα με τον Ηρόδοτο, οι τρεις Τημενίδες αδερφοί, ο Περδίκκας, ο Γαυάνης και ο Αέροπος, δούλευαν για τον βασιλιά της Λεβαίας, ο οποίος τους έδιωξε όταν ο Περδίκκας ζήτησε τον μισθό του. Όταν οι τρεις αδερφοί έφευγαν από την Λεβαία, ο βασιλιάς έστειλε τους στρατιώτες του για να τους σκοτώσουν. Αυτοί όμως σώθηκαν όταν πέρασαν έναν ποταμό, τον οποίο ονόμασαν «Σωτήρα» σε ανάμνηση της σωτηρίας τους. Πιθανόν το όνομα «Σωτήρας» να μετατράπηκε σε «Σωτήρο-βο» και τελικά σε «Όστροβο». Άρα η Λεβαία πιθανόν να ταυτίζεται με την πόλη του Οστρόβου, την σημερινή Άρνισσα.
Σημείωση: Tο όνομα της «Λεβαίας» πιθανόν να ερμηνεύεται με τις λατινικές λέξεις «alluvio» = «πρόσχωση», «alveus» = η «κοίτη του ποταμού» και «eluvio» = «χαράδρα» – «πλημμύρα», με την ιταλική λέξη «alluvione» = «πλημμύρα» και με τις αγγλικές λέξεις «alluvium» και «alluvion» = «ιλύς» – «λάσπη». Άρα η «Λεβαία» πρέπει να ήταν κτισμένη στις απότομες όχθες κάποιου ποταμού που πλημμύριζε συχνά και δημιουργούσε με την λάσπη προσχωματικές εκτάσεις. Αυτή η ερμηνεία της «Λεβαίας» ταιριάζει απόλυτα με το χαρακτηριστικό φαινόμενο των πλημμύρων που εμφανίζει συχνά η σημερινή πόλη της Άρνισσας.
3) Πολλά τοπωνύμια έχουν αλλάξει από την αρχαιότητα, αλλά έχουν διατηρήσει την ίδια έννοια. Παράδειγμα αποτελεί ο ποταμός Αξιός που μετονομάστηκε σε Βαρδάρη. Η λέξη «Αξιός» πιθανόν να ετυμολογείται από την αρχαία μακεδονική λέξη «άξος» = η «ύλη» – το «ξύλο» (κατά τον Ησύχιο), άρα «Αξιός» σημαίνει «ο ξυλώδης», δηλαδή «ο ποταμός που έχει δέντρα». Την ίδια έννοια έχει και το όνομα «Βαρδάρης», που πιθανόν να ετυμολογείται από την λατινική λέξη «viridi» = «πράσινος», δηλαδή σημαίνει «ο ποταμός που είναι πλούσιος σε βλάστηση».
4) Η αρχαία πόλη «Φυλακαί» τοποθετείται από τον Κλαύδιο Πτολεμαίο νότια της Βέροιας. Στην περιοχή αυτή υπάρχει το χωριό «Ντράτσικο», που σήμερα ονομάζεται «Δάσκιο». Το όνομα «Ντράτσι-κο» πιθανόν να ετυμολογείται από το ρήμα «draco» στα λατινικά και «δορκάω» στα ελληνικά, που σημαίνουν «παρατηρώ». Άρα η λέξη «Φυλακαί», που σημαίνει το «φυλάκιο», έχει την ίδια έννοια με την λέξη «Ντράτσικο», που σημαίνει το «παρατηρητήριο».
5) Η αρχαία πόλη «Ίχναι» πιθανόν να ετυμολογείται από την λέξη «ίχνος», που σημαίνει το «σημάδι» (από σκάψιμο), δηλαδή η «κοιλότητα», η «κουφάλα». Άρα η πόλη «Ίχναι» ταυτίζεται με τα σημερινά «Κουφάλια».
6) Το χωριό «Καρίτσα» πιθανόν να ερμηνεύεται ως «κα-Ρέα» = «ο υιός της Ρέας», δηλαδή ο «Δίας». Άρα η «Καρίτσα» ταυτίζεται με το αρχαίο «Δίον», που ήταν αφιερωμένο στον «Δία».
7) Πολλά αρχαία τοπωνύμια έχουν διασωθεί μέχρι σήμερα λίγο παραφθαρμένα. Πρώτο παράδειγμα η «Αμυδών», η αρχαία πόλη της Παιονίας που αναφέρεται από τον Όμηρο, η οποία εκ παραφθοράς πιθανόν να μετατράπηκε σε «Αμάτοβο». Άρα η «λίμνη Αματόβου» πιθανόν να σημαίνει η «λίμνη της Αμυδώνας». Δεύτερο παράδειγμα η «Δόβηρος» (επίσης αρχαία πόλη της Παιονίας), η οποία πιθανόν να μετατράπηκε σε «Δοβηράνη» - «Δοϊράνη». Άρα η «λίμνη Δοϊράνη» πιθανόν να σημαίνει η «λίμνη της Δοβήρου».
Υ/Γ Το άρθρο μου βασίζεται στην έρευνα του αείμνηστου Στέργιου Κώνα για την θέση των Αιγών και την καταγωγή των Μακεδόνων.
* Καθηγητής στο 3ο Γυμνάσιο Νάουσας
είναι κι αυτά μια άποψη.
ΑπάντησηΔιαγραφή