Η μουσική του Γιόχαν Σεμπάστιαν Μπαχ (1685-1750) είναι γνωστή για την πολυπλοκότητα, την αρμονία και τη βαθιά συναισθηματική της έκφραση. Όμως, κάτω από την επιφανειακή μελωδία και τα ρυθμικά επαναλαμβανόμενα μοτίβα, κρύβονται πολλά μαθηματικά στοιχεία που καθορίζουν την οργανωτική δομή των έργων του.
Ο Μπαχ ήταν σε θέση να συνδυάσει την τέχνη της μουσικής με τις αρχές της μαθηματικής σκέψης με τρόπους που δεν είναι πάντα ορατοί στο αυτί του ακροατή, αλλά είναι θεμελιώδεις για την κατανόηση της μουσικής του.
1. Η Αρμονία και οι Αριθμητικές Σχέσεις
Η αρμονία στη μουσική είναι βασισμένη σε μαθηματικές σχέσεις. Ο Μπαχ χρησιμοποιούσε μεθόδους σύνθεσης που βασίζονταν σε μαθηματικά μοτίβα, όπως οι αριθμητικές αναλογίες, οι οποίες είχαν σχέση με τα διαστήματα και τις αρμονίες. Για παράδειγμα, στη "Μουσική Προσφορά" (Musical Offering), η σχέση των αποστάσεων μεταξύ των νοτών μπορεί να περιγραφεί με την αναλογία των αριθμών.
Παράδειγμα: Η σύνθεση του "Crab Canon" στην "Μουσική Προσφορά" δείχνει την χρυσή τομή στην κατασκευή της μελωδίας. Η χρυσή τομή είναι ένας μαθηματικός λόγος που εκφράζεται ως $\dfrac{1 + \sqrt{5}}{2}$ και είναι γνωστή για την εμφάνισή της σε πολλούς τομείς της φύσης και της τέχνης. Αν φανταστούμε την μελωδία ως μια γραμμή, η σχέση των μουσικών φράσεων μπορεί να αναπαρασταθεί με ένα διάγραμμα όπου το μήκος των μελωδικών τμημάτων ακολουθεί την αναλογία της χρυσής τομής.
2. Οι Φόρμες και τα Σχήματα
Η δομή της μουσικής του Μπαχ συχνά ακολουθεί μαθηματικά μοτίβα. Ένα από τα πιο χαρακτηριστικά παραδείγματα είναι η χρήση της διαφυγής και της ανάπτυξης μέσα από την αντίστιξη.
Παράδειγμα: Στη "Τέχνη του Φυγά" (Die Kunst der Fuge), η αντίστιξη αποδίδεται με τρόπο που μπορεί να φανταστεί κανείς ως ένα γεωμετρικό σχήμα όπου κάθε φωνή (ή μελωδική γραμμή) ακολουθεί μια διαφορετική αλλά συμμετρική πορεία, δημιουργώντας ένα μουσικό "πλέγμα" που είναι τόσο ακουστικά όμορφο όσο και μαθηματικά ενδιαφέρον. Κάθε μουσική φωνή εξελίσσεται με συμμετρικό τρόπο, ακολουθώντας μια γεωμετρική ανάπτυξη.
3. Το Σχεδιαστικό Ρεύμα: Συμμετρία και Αντίστροφη Γεωμετρία
Η γεωμετρία είναι επίσης παρούσα στη μουσική του Μπαχ.
Παράδειγμα: Στην "Πάσακάλια σε Ντο ελάσσονα" (Passacaglia in C minor), η δομή της μουσικής μπορεί να παραλληλιστεί με ένα κυκλικό σχήμα όπου κάθε επανάληψη της βάσης (ground bass) είναι σαν μια περιστροφή γύρω από ένα κέντρο, με τις μελωδίες να αντιπροσωπεύουν διαφορετικές "ακτίνες" αυτής της περιστροφής. Η ίδια επαναλαμβανόμενη βάση υπογραμμίζει τη συμμετρία του κυκλικού σχήματος και την αντίστροφη γεωμετρία της μουσικής της, δημιουργώντας έναν αέναο κύκλο.
.jpg)
4. Αριθμητικές Σχέσεις στους Χρόνους και τις Ρυθμικές Δομές
Η ρυθμική δομή στη μουσική του Μπαχ είναι γεμάτη από αριθμητικά μοτίβα.
Παράδειγμα: Στη "Μπράντενμπουργκ Σουίτα No. 3", οι ρυθμικές επαναλήψεις μπορούν να αναπαρασταθούν ως μια σειρά από μαθηματικές προόδους, όπου ο ρυθμός ακολουθεί μια αυξανόμενη ή μειούμενη αριθμητική ακολουθία. Οι ρυθμικές δομές ενσωματώνουν μαθηματικά μοτίβα που ενδυναμώνουν τη μουσική, προσφέροντας έναν ιδιαίτερο ρυθμικό ρυθμό, που αναγνωρίζεται και ως μαθηματική πρόοδος.
5. Η Χρησιμοποίηση των Κωδίκων και των Κρυπτογραφικών Μοτίβων
Ο Μπαχ ήταν γνωστός για την έντεχνη χρήση κρυμμένων κωδίκων και συμβόλων.
Παράδειγμα: Στο "Κανόνι αριθμό $11$" από την "Μουσική Προσφορά", υπάρχει ένας κρυπτογραφικός κώδικας όπου οι νότες αντιστοιχούν σε γράμματα του ονόματός του $(B-A-C-H)$, δημιουργώντας ένα μουσικό αυτο-αναφορικό μήνυμα. Αυτή η σύνθεση δεν είναι απλά μουσική, αλλά κρυπτογραφική τέχνη που συνδυάζει τα μαθηματικά και τη μουσική. Ο κώδικας $B-A-C-H$ παραπέμπει στην τεχνική της μουσικής κρυπτογραφίας, που συνδέεται με τις αρχές των μαθηματικών και της συμμετρίας, προσφέροντας ένα δεύτερο επίπεδο ερμηνείας.
Η μουσική του Μπαχ είναι ένας τέλειος συνδυασμός τέχνης και μαθηματικών. Ο τρόπος που χρησιμοποιεί τις μαθηματικές σχέσεις, τις γεωμετρικές συμμετρίες και τους ρυθμικούς μοτίβους δείχνει τη βαθιά κατανόησή του των μαθηματικών αρχών. Η πολυπλοκότητα και η ομορφιά της μουσικής του προσφέρει μια μοναδική ευκαιρία για να εξερευνήσουμε την αλληλεπίδραση ανάμεσα στην τέχνη και τα μαθηματικά, αποκαλύπτοντας έναν κρυμμένο κόσμο μαθηματικών σχέσεων που καθοδηγεί τη δημιουργία και την ερμηνεία της μουσικής του.
Πηγή: eisatopon.blogspot.com
3 Σχόλια
Ὑπάρχουν πολλοὶ μουσικοὶ ποὺ ἦταν διάνοιες. Πρέπει νὰ βροῦμε - ἐφεύρουμε μιὰ ἄλλη λέξη γιὰ τὸν Μπάχ.
ΑπάντησηΔιαγραφή“Beethoven tells you what it's like to be Beethoven and Mozart tells you what it's like to be human. Bach tells you what it's like to be the universe.”
Υπάρχουν κάποιες λαθος αποδώσεις όρων :
ΑπάντησηΔιαγραφήΣτη 2. Είναι η τέχνη της φούγκας
Στην 3. Μήπως το ground bass αποδίδεται καλύτερα ως επαναλαμβανόμενο βάσιμο;
Στην 4 . Στα ελληνικά αποδίδεται ως Βραδεμβούργιο κονσέρτο νο 3.
Στο 5. Είναι ο κανόνας
Το άρθρο αναφέρει διάφορα με αρκετά αυθαίρετο τρόπο, χωρίς ιδιαίτερη ουσία και επεξηγήσεις, ενώ υπάρχουν τραγικά λάθη στην απόδοση ορισμένων όρων. Το «Die Kunst der Fuge» αποδίδεται κανονικά ως «Η Τέχνη της Φούγκας». Δεν υπάρχει κανένας ... φυγάς. Επίσης δεν υπάρχει κανένα «κανόνι» αλλά «κανόνας», ούτε «επανάληψη της βάσης» αλλά «συνεχές μπάσο» (basso-continuo ή basso-ostinato). Παλαιότερα αποδιδόταν και ως «συνεχές βάσιμο».
ΑπάντησηΔιαγραφήΌσο για το περίφημο θέμα «B-A-C-H», αυτό εμφανίζεται ως τελευταίο θέμα στην τελευταία φούγκα από την Τέχνη της Φούγκας. Πρόκειται για τις νότες «σι ύφεση-λα-ντο-σι», που στα γερμανικά γράφονται ως «B-A-C-H», δηλαδή το επώνυμο του συνθέτη! Ήταν το τελευταίο κομμάτι που δούλευε ο Μπαχ στο κρεβάτι του, ανήμπορος και σχεδόν τυφλός πλέον, λίγο πριν πεθάνει, και έτσι έμεινε ημιτελές. Διάφοροι μουσικοί αργότερα φαντάστηκαν κάποια συνέχεια, κάτι που γίνεται ακόμα και σήμερα. Η Τέχνη της Φούγκας αποτελεί κολοσσιαίων καλλιτεχνικών και πνευματικών διαστάσεων έργο, που όμοιό του δεν υπάρχει σε όλη την ιστορία της μουσικής. Μπορεί κανείς σήμερα να την ακούσει ερμηνευμένη σε ποικιλία ενορχηστρώσεων, γιατί γράφτηκε χωρίς καμία αναφορά σε μουσικά όργανα στο αρχικό χειρόγραφο, ως η πιο καθαρή και αφηρημένη μορφή μουσικής που υπάρχει. Και ακούγεται θαυμάσια όπως κι αν παιχτεί γιατί είναι εγγενώς βαθύτατα πνευματικό έργο με τέλεια αρμονία. Παρακάτω μπορεί να την ακούσει κανείς σε ανθρώπινες φωνές (!) από τους μουσικούς του Συλλόγου Μπαχ της Ολλανδίας:
https://www.youtube.com/watch?v=N6sUlZa-IrU
Πάνω στο θέμα B-A-C-H οι F. Liszt και M. Reger άφησαν μνημειώδη έργα για όργανο.
Ο δε «κανόνας κάβουρας» (crab canon) που αναφέρεται είναι χαρακτηριστικό παράδειγμα μελωδικής γραμμής που μπορεί να παιχτεί από το τέλος προς την αρχή και να ακούγεται καλά. Επιπλέον, η μελωδία και η αντιστροφή της μπορούν να παιχτούν ταυτόχρονα και το αποτέλεσμα ακούγεται επίσης ωραία. Στο παρακάτω βίντεο μπορεί να δει κανείς την εκτέλεση πάνω σε λωρίδα Möbius:
https://www.youtube.com/watch?v=xUHQ2ybTejU
Πρόκειται για μια πολύ πρωτότυπη σύλληψη που θέτει σε αντιστοιχία έναν ιδιαίτερο τρόπο παιξίματος των δύο μελωδικών γραμμών (της αρχικής και της αντεστραμμένης) και τη γεωμετρία της γνωστής μη προσανατολίσιμης δισδιάστατης πολλαπλότητας.
Η δυνατότητα αντιστροφής μιας μελωδικής γραμμής χωρίς σπάσιμο της αρμονίας φαίνεται ότι είχε απασχολήσει ιδιαίτερα τον Μπαχ, οδηγώντας τον στην εφαρμογή της κατοπτρικής συμμετρίας στη μουσική. Ένα πολύ δυνατό παράδειγμα είναι το τελευταίο μέρος (Capriccio) από την Παρτίτα σε ντο ελάσσονα BWV 826, αν και η αναλογία δεν είναι ακριβής αφού από την τονική περνάει με την αντιστροφή του θέματος στη δεσπόζουσα. Το τελείωμα όμως είναι απόλυτα θεϊκό, με έναν απίστευτα ζωντανό, χορευτικό και μελωδικό κύκλο από πέμπτες (άλλη μια γεωμετρική έννοια που εμφανίζεται συχνά στα έργα του Μπαχ) που καταλήγουν όπως πρέπει, και περιμένει κανείς, στην τονική, μέσα σε ένα τριφωνικό πλέγμα.
Μη διστάσετε να προσθέσετε σχόλια στο δημοσίευμα που σας ενδιαφέρει.
Η εφημερίδα karatzova.com ενθαρρύνει τη δημόσια έκφραση των αναγνωστών της εφόσον τηρούνται οι βασικοί κανόνες δημοσιότητας που ορίζουν οι ελληνικοί νόμοι. Τα σχόλια εκφράζουν αποκλειστικά τον εκάστοτε σχολιαστή.