Η αγροτική ανάπτυξη μέσα από το πρίσμα της άσκησης πολιτικής

*Του Ιωάννη Ν. Τσακίρη

 

Ζούμε σε μια εποχή που είναι εξαιρετικά δύσκολο με τα υφιστάμενα δεδομένα να προβλέψουμε τις μελλοντικές εξελίξεις γεγονός που καθιστά κρίσιμο και αναγκαίο το σχεδιασμό μιας εργαλειοθήκης με ταυτόχρονα χαρακτηριστικά διαχείρισης και ανάπτυξης. Εάν λέγαμε δυο χρόνια πριν ότι κεράσια, μήλα, αχλάδια, δεν θα συγκομιζόντουσαν ακόμη και υπό το καθεστώς της ανοιχτής τιμής ασφαλώς θα μας ακουγόταν ως κάτι παράταιρο ή ακραίο. Σήμερα όμως είναι πραγματικότητα. Η ραγδαία αύξηση του ενεργειακού κόστους τα τελευταία δύο χρόνια και ειδικά φέτος, σε συνδυασμό με την κατακόρυφη πτώσης της κατανάλωσης που ξεκίνησε από τον Φεβρουάριο του 2022 και την αβεβαιότητα του πολέμου δημιουργούν νέες ισορροπίες στον αγροτοδιατροφικό τομέα, κλόνισαν και εξακολουθούν να κλονίζουν την παραγωγική βάση και βάζουν υψηλότερα τον πήχη της δυσκολίας των μελλοντικών προκλήσεων.

Παρακολουθώ με προσοχή τις εξελίξεις στον νομό μας, στη χώρα μας, στην Πανεπιστημιακή κοινότητα και στον ιδιωτικό τομέα και αφουγκράζομαι μαζί με τους συνεργάτες μου τα δεδομένα στη διεθνή σκηνή. Όλα αυτά που συμβαίνουν σήμερα μάλλον δεν θα μπορούσε να τα προβλέψει κανένας μας. Θα μπορούσε ίσως μια κυβέρνηση? Θα μπορούσε κάποιος πολιτικός φορέας? Προσωπικά πιστεύω πως η απάντηση είναι όχι. Θα μπορούσαμε όμως σίγουρα να έχουμε ένα καλύτερο πλαίσιο λειτουργίας και έναν καλύτερο μηχανισμό διαχείρισης κρίσεων.

Η αποτύπωση της κατάστασης την τρέχουσα περίοδο στις καλλιέργειες του νομού μας είχε σίγουρα αρνητικό πρόσημο. Σε ότι αφορά το βιομηχανικό ροδάκινο, εν μέσω μιας δύσκολης χρονιάς, με ιδιαίτερα υψηλό κόστος παραγωγής, έλλειψη εργατικών χεριών και με εφαρμογή αθέμιτων πρακτικών κατά την περίοδο της συγκομιδής που στηρίζονται σε προσχηματική διαχείριση της ποιότητας οι ροδακινοπαραγωγοί βρίσκονται σε απόγνωση καθώς έχουν επωμιστεί όλες τις καλλιεργητικές δαπάνες. Ας μην ξεχνάμε ότι η συγκεκριμένη καλλιέργεια από μόνη της στηρίζει σε μεγάλο ποσοστό το ακαθάριστο εισόδημα στους νομούς Πέλλας και Ημαθίας τόσο άμεσα όσο και έμμεσα και αυτό το αναφέρω γιατί η εκρίζωση ή εγκατάλειψη μιας πολυετούς καλλιέργειας έχει πολλαπλές επιπτώσεις στην τοπική οικονομία.

Ταυτόχρονα στο μήλο υπάρχει τεράστιο κόστος για τη φυτοπροστασία και τη λίπανση και η επιβάρυνση που δέχεται έμμεσα το προϊόν λόγω της συντήρησης, καθώς αποτελεί από τα λίγα προϊόντα που μπορούν να συντηρηθούν για μεγάλο χρονικό διάστημα, καθιστά εξαιρετική δύσκολη την εμπορία του. Επιπλέον τα διεθνή προβλήματα με την Αίγυπτο δυσχεραίνουν την κατάσταση καθώς οι ποσότητες που έφευγαν στην συγκεκριμένη αγορά τώρα πρέπει να συντηρηθούν. Σε αυτές τις συνθήκες έρχονται να προστεθούν και τα όσα ακούγονται για αθρόες ποσότητες μήλων που έρχονται από γειτονικές χώρες και δίνονται στην αγορά ως ελληνικά μήλα. Η κατάσταση αυτή προβληματίζει έντονα τους παραγωγούς οι οποίοι έχουν ήδη κάνει τεράστιες επενδύσεις για την εγκατάσταση της καλλιέργειας.

Επίσης κοινά προβλήματα αποτελούν η έλλειψη εργατικού προσωπικού - ενα σημαντικό θέμα που μόνο θα κλιμακώνεται τα επόμενα χρόνια - η κλιματική αλλάγη, η διαχείριση των υδάτινων πόρων και το ενεργειακό κόστος. Αυτά συνιστούν ορισμένες μόνο από τις πιο σημαντικές προκλήσεις για την γεωργία τόσο στην Ελλάδα όσο και στην Ευρωπαϊκή Ένωση.

Ένα σύγχρονο κράτος, όπως αυτό εκφράζεται από τους πολιτικούς φορείς του, με θεσμικό ρόλο θα πρέπει να δημιουργήσει ένα πλαίσιο που θα επιτρέψει την ουσιαστική και ορθή διαχείριση παραμέτρων που συνεισφέρουν στην επιλυση αυτών των προβλήματων.

Τι έχουμε λοιπόν σήμερα? Συσσωρευμένα διαρθρωτικά προβλήματα προηγουμένων ετών, που οφείλονται κυρίως στην αδυναμία σχεδιασμού και υλοποίησης στοχευμένων πολιτικών, δυσχεραίνουν την καθημερινότητα του αγρότη, του γεωπόνου, των υγειών επιχειρήσεων του κλάδου, αξιοποιούν με λάθος τρόπο τον υφιστάμενο κρατικό μηχανισμό του γεωτεχνικού τομέα και δημιουργούν αρνητικό κλίμα στον αγροτικό τομέα που αποθαρρύνει τις μελλοντικές γενιές από τις συγκεκριμένες δραστηριότητες, με ότι επιπτώσεις μπορεί να έχει αυτό στο ΑΕΠ της χώρας μας.

Η διαχειριστική λογική των “κουπονιών” και των τύπου “pass” επιδοτήσεων αποτελούν μια πρόσκαιρη επιλογή και όχι λύση. Επρεπε η κυβέρνηση να είχε δει οτι η αύξηση του ρεύματος θα αποθαρρύνει πολλούς απο τους εμπλεκόμενους στην εμπορία να αποθηκεύσουν φρούτα προς συντήρηση και οτι αυτό θα έχει ως επακόλουθο να μείνουν φρούτα απούλητα στο χωράφι.

Και ποιες είναι οι προτάσεις για τη λύση αυτών των προβλημάτων? Τι μπορεί να προτείνει μια σοσιαλιστική κυβέρνηση? Πως αντιμετωπίζουμε ρεαλιστικά τα προβλήματα?

Είναι γεγονός ότι κάποιες δράσεις θα πρέπει σαφώς να έχουν άμεση χρονικά εφαρμογή κυρίως με την μορφή άμεσων ή έμμεσων χρηματικών ενισχύσεων αλλά αυτό επ ουδενί δεν θα πρέπει να επισκιάζει τη χάραξη μεσοπρόθεσμων και μακροπρόθεσμων πολιτικών. Καμία κυβέρνηση δεν μπορεί να ρυθμίσει τις τιμές των προϊόντων, τις τιμές των αγροεφοδίων ή το εργατικό κόστος. Επίσης η εμπειρία της διαχείρισης των προηγούμενων ενισχύσεων που δόθηκαν μέσα από τους πυλώνες της ΚΑΠ είναι σίγουρο ότι μπορεί να μας κάνει σοφότερους και καλύτερους. Υπάρχουν αρκετά παραδείγματα μέτρων που ναι μεν πέτυχαν το στόχο της απορρόφησης των κοινοτικών κονδυλίων αλλά ουσιαστικά δεν κατάφεραν να βοηθήσουν, αναλογικά τουλάχιστον, την γεωργία της Ελλάδας να βελτιώσει ουσιαστικά τους δείκτες ανταγωνιστικότητας της.

Η πρόκληση που έχουμε να διαχειριστούμε είναι να δημιουργήσουμε δίκαιο αγροτικό και διατροφικό σύμφωνο με ορίζοντα το 2040 με διττό ρόλο, δίχτυ προστασίας και εργαλείο ανάπτυξης. Ενδεικτικά αναφέρω:

· Πλήρης ψηφιοποίηση του ΕΛΓΑ, αποτύπωση χωραφιών, πορισμάτων σε πραγματικό χρόνο και με δικλείδες ελέγχου ώστε να μην είναι πλέον πολιτικό-κομματικό εργαλείο

· Συνεταιρισμοί κατά προϊόν σε Πανελλαδική εμβέλεια και λειτουργία με κριτήρια επιχειρηματικά για απόδοση μερισμάτων στους μετόχους αγρότες αλλά με αυστηρούς όρους λειτουργίας. Εδώ θα αναφέρω το παράδειγμα της Zespri. Ένας συνεταιρισμός για το ακτινίδιο σε όλη τη στην Νέα Ζηλανδία! Η συγκεκριμένη οργάνωση αποτελεί πλέον τη μεγαλύτερη πολυεθνική σε επίπεδο ακτινιδίου. Έχει επενδύσει στη γνώση καθώς ο τρόπος με τον οποίο τη συσσωρεύει και την μεταφέρει σε βάθος χρόνου είναι πραγματικά αξιοζήλευτος! Σε λίγα χρόνια θα ξέρει το Ελληνικό ακτινίδιο πολύ καλύτερα από ότι μεγάλες επιχειρήσεις και συνεταιρισμούς της

Ελλάδας. Η Ενίσχυση οργανώσεων παραγωγών και συνεταιρισμών, θέτοντας όρους πλήθους μελών και απασχόλησης τεχνοκρατών κρίνεται αναγκαία.

· Πραγματική και όχι εικονική συνεργασία Πανεπιστημιακών ιδρυμάτων που θα αποσκοπεί στην ενδογενή παραγωγική ανασυγκρότηση η οποία έχει πρόσημο ταξικό και εθνικό

· Η παγκόσμια διατροφή αλλάζει γρήγορα και αποκαλύπτει ότι το μάρκετινγκ αλλάζει αδιόρατα το πλαίσιο αξιών μας στη διατροφή. Χαρακτηριστικό παράδειγμα οι πρωτεΐνες φυτικής προέλευσης και η εκτεταμένη χρήση τους που ήδη βλέπουμε. Οι ισχυρισμοί υγείας για τα τρόφιμα έχουν μείνει αναξιοποίητοι. Ενδεικτικά το αμύγδαλο έχει τουλάχιστο έξι που αν τους εκμεταλλευόμασταν σήμερα θα μπορούσαμε να διαθέτουμε το προϊόν στην αγορά σε καλύτερη τιμή. Το να τρώμε τρόφιμα όπως η κινόα που έρχεται στη χώρα μας με ένα τεράστιο περιβαλλοντικό αποτύπωμα ενώ οι φακές, τα ρεβίθια και τα φασόλια δεν έχουν την κατανάλωση που έπρεπε να έχουν μάλλον οφείλετε στο μάρκετινγκ. Μάλιστα η συγκεκριμένη πρόταση έχει και χαμηλό περιβαλλοντικό αποτύπωμα καθώς η μη παραγωγή τοπικών τροφίμων συμβάλει έως και 10 φορές στην επιβάρυνση εκπομπών ρύπων.

· Τέλος πρόσφατα στις ΗΠΑ ο FDA έδωσε έγκριση για κρέας από κοτόπουλο που έχει καλλιεργηθεί εργαστηριακά, χρησιμοποιώντας ως πρώτη ύλη κύτταρα από ζωντανά ζώα και αναμένεται η έγκριση από την υπηρεσία ασφάλειας τροφίμων Food Safety and Inspection Service πριν είναι διαθέσιμο στην αγορά. Είναι πλέον φανερό ότι τα σύνορα της γεωπονίας και της κτηνοτροφίας, όπως εκφράζονται μέσα από την αγροτική παραγωγή, με την ιατρική, τη βιοτεχνολογία και την φαρμακευτική αποτελούν μια γκρίζα ζώνη που αναδιαμορφώνεται λόγω της συγχώνευσης τους και πρέπει η διαδικασία αυτή να αποκτήσει ένα σαφές πλαίσιο κανόνων.

Δεν υπάρχει άλλος δρόμος από την αγροδιατροφική επάρκεια και αυτάρκεια προκειμένου μια κοινωνία να τροχοδρομήσει την ανάπτυξη από τους δικούς της πόρους. Στην παγκοσμιοποιημένη αγορά τροφίμων όμως αυτό αποτελεί το μεγαλύτερο εμπόδιο στα κέρδη των εταιριών που στοχεύουν στη διατροφή.

Κατανοούμε λοιπόν ότι οι άμεσες ενισχύσεις που ο υφιστάμενος πολιτικός λόγος της κυβέρνησης και της αξιωματικής αντιπολίτευσης προκρίνει μάλλον δεν επαρκούν για να ατενίσουμε αισιόδοξα το μέλλον.

Η εποχή που μπορούσε η επίλυση των προβλημάτων να μεταφερθεί στις επόμενες γενιές έχει περάσει ανεπίστρεπτή!!! Οι επιπτώσεις από την πλημμελή, μερική ή μη επαρκή αντιμετώπιση κρίσιμων θεμάτων είναι πλέον άμεσες.

Σε αυτό το μεταβαλλόμενο περιβάλλον είναι ηθική υποχρέωση του ΠΑΣΟΚ να λειτουργήσει ως πυξίδα για τον κλάδο που βρίσκεται βαθιά μέσα στο DNA του.

Καθήκον και δημοκρατική υποχρέωση ενός σύγχρονου πολιτικού κινήματος του δημοκρατικού τόξου δεν είναι μόνο να αφουγκράζεται τα προβλήματα των πολίτων αλλά να τολμά να αναγνωρίζει μελλοντικές καταστάσεις και να προτείνει λύσεις εκτός του πεδίου των ψηφοθηρικών επιλογών με χαρακτηριστικά ρεαλισμού και βιωσιμότητας.

*Αναπληρωτής Καθηγητής

Τμημα Γεωπονίας, Παν/μιο Δυτικής Μακεδονίας

Share on Google Plus