Πολυκυστικές Ωοθήκες: Η «σιωπηλή διαταραχή» πίσω από τον ασταθή κύκλο εκατομμυρίων γυναικών

Υπάρχει μια «σιωπηλή ιστορία» που εξελίσσεται μέσα στις ωοθήκες εκατομμυρίων γυναικών, μια ιστορία που ξεκινά πολύ πριν εμφανιστούν τα πρώτα συμπτώματα. Ένας κύκλος που γίνεται ασταθής, μια ανεξήγητη δυσκολία απώλειας βάρους, μια ακμή που επιμένει περισσότερο από όσο θα έπρεπε. «Όλα αυτά μπορεί να είναι σημάδια ενός από τα συχνότερα, αλλά συχνά παρεξηγημένα γυναικολογικά ζητήματα της εποχής μας: το Σύνδρομο Πολυκυστικών Ωοθηκών», αναφέρει στο ΑΠΕ-ΜΠΕ ο Χαράλαμπος Βώρος Μαιευτήρας-Γυναικολόγος, μεταδιδακτορικός ερευνητής στο ΕΚΠΑ, με αντικείμενο τη γονιμότητα και τις σύγχρονες θεραπείες της γυναίκας.

Εξηγεί ότι το PCOS δεν είναι απλώς μια ορμονική διαταραχή. Είναι ένας πολύπλοκος μεταβολικός και φλεγμονώδης μηχανισμός που αλλάζει τη συμπεριφορά των ωοθηκών σε κυτταρικό και μοριακό επίπεδο, πολύ πριν η γυναίκα υποψιαστεί ότι κάτι δεν πάει καλά.

«Τα τελευταία χρόνια, η επιστήμη αποκάλυψε μια εκπληκτική λεπτομέρεια: οι ωοθήκες "μιλούν" μεταξύ τους και με το υπόλοιπο σώμα μέσω μικρών κυστιδίων, των εξωσωμάτων, τα οποία μεταφέρουν microRNAs μικροσκοπικούς ρυθμιστές που καθορίζουν την ωρίμανση του ωαρίου, τη λειτουργία των κυττάρων της κοκκιώδους στιβάδας και την ορμονική απάντηση της ωοθήκης στα μηνύματα της υπόφυσης».

Τι δείχνουν οι μελέτες

Στην πρόσφατη δημοσιευμένη εργασία της ερευνητικής μας ομάδας από το Εθνικό και Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών στο Genes, αναφέρει ο κ. Βώρος, οι γυναίκες με παχυσαρκία και PCOS παρουσιάζουν χαρακτηριστικές αλλαγές στα microRNAs, οι οποίες αντικατοπτρίζουν φλεγμονή, αντίσταση στην ινσουλίνη και δυσλειτουργία της ωοθηκικής στεροειδογένεσης. Παράλληλα, διεθνείς μελέτες έχουν δείξει πως το PCOS συνδέεται με επίμονη υπερινσουλιναιμία που διαταράσσει την ωορρηξία, αυξημένη παραγωγή ανδρογόνων από τα κύτταρα της θήκης, φλεγμονώδη σήματα από τα λιποκύτταρα και μιτοχονδριακό στρες που επηρεάζει την ποιότητα του ωαρίου. «Το αποτέλεσμα είναι ένα μικροπεριβάλλον μέσα στο ωοθυλάκιο που δυσκολεύει την ομαλή ωρίμανση, την ίδια στιγμή που η γυναίκα συχνά πιστεύει πως έχει «απλώς ασταθή κύκλο», προσθέτει ο κ. Βώρος.

Συμπληρώνει ότι αυτό που κάνει το PCOS ιδιαίτερο είναι ότι δεν εκδηλώνεται με τον ίδιο τρόπο σε όλες τις γυναίκες. Κάποιες παρουσιάζουν καθυστερημένες περιόδους και δυσκολία σύλληψης, ενώ άλλες έχουν κανονικούς κύκλους αλλά υποκλινική φλεγμονή, αυξημένα ανδρογόνα ή ανεπαίσθητες μεταβολικές διαταραχές που επηρεάζουν τη γονιμότητα χωρίς εμφανή συμπτώματα. Αυτή η «σιωπηλή μορφή» είναι και η πιο ύπουλη, γιατί η γυναίκα καθυστερεί να ελεγχθεί και συχνά αναζητά βοήθεια όταν οι επιλογές έχουν ήδη περιοριστεί.«Είναι εντυπωσιακό ότι ακόμη και νεαρές γυναίκες με φυσιολογικό βάρος μπορεί να εμφανίζουν διαταραγμένα microRNAs στο ωοθυλακικό υγρό, τα οποία προβλέπουν μειωμένη ανταπόκριση στην ωοληψία, χαμηλότερη ποιότητα ωαρίων και χαμηλότερα ποσοστά εμφύτευσης στην εξωσωματική».

Ο φαύλος κύκλος

Σύμφωνα με τον κ. Βώρο, το PCOS δεν είναι απλώς μια ορμονική διάγνωση, είναι ένας καθρέφτης της συνολικής μεταβολικής υγείας της γυναίκας. Η παχυσαρκία και η αντίσταση στην ινσουλίνη ενισχύουν τη φλεγμονή, η φλεγμονή επηρεάζει τις ωοθήκες, οι ωοθήκες απαντούν με αλλαγές στα microRNAs τους και αυτά τα microRNAs επηρεάζουν ξανά τη λειτουργία των ωοθηκών. Έτσι, δημιουργείται ένας φαύλος κύκλος που μπορεί να παραμένει ενεργός για χρόνια χωρίς διάγνωση.

«Γι' αυτό σήμερα η πρόληψη είναι πιο σημαντική από ποτέ. Ο έλεγχος AMH, FSH, LH, το υπερηχογράφημα ωοθηκών και η αξιολόγηση του μεταβολικού προφίλ δεν αποτελούν εξετάσεις "για όταν μια γυναίκα θέλει παιδί". Είναι εξετάσεις που αποκαλύπτουν τη λειτουργικότητα των ωοθηκών πολύ πριν απασχολήσει η γονιμότητα. Η σύγχρονη έρευνα δείχνει ότι το PCOS δεν είναι μια "μόνιμη καταδίκη", αλλά μια κατάσταση που μπορεί να βελτιωθεί σημαντικά με σωστή καθοδήγηση, τροποποίηση τρόπου ζωής, ορμονική εξισορρόπηση και στο άμεσο μέλλον με τη χρήση μοριακών βιοδεικτών που θα επιτρέπουν πιο εξατομικευμένη θεραπεία».

Τι πρέπει να ξέρουν οι γυναίκες

«Το μήνυμα προς κάθε γυναίκα είναι ξεκάθαρο: Οι πολυκυστικές ωοθήκες δεν είναι μια κατάσταση που πρέπει να φοβίζει, αλλά μια κατάσταση που πρέπει να γνωρίζεται. Η γνώση μειώνει το άγχος, η διάγνωση ανοίγει επιλογές και η πρόληψη δίνει τη δυνατότητα να προστατεύσει κανείς τη γονιμότητά του πριν χαθούν πολύτιμα χρόνια», σημειώνει ο κ. Βώρος. Όπως και σε άλλες γυναικολογικές καταστάσεις όπου το σώμα «ψιθυρίζει πολύ πριν μιλήσει», έτσι και στο PCOS τα σημάδια υπάρχουν αρκεί να μάθουμε να τα ακούμε, καταλήγει.