Αιτίες για την χαμηλή επίδοση των μαθητών στα μαθήματα Φυσικών Επιστημών στο Λύκειο

Tου Χαράλαμπου Παπαδόπουλου

Ο γνωστός παπάς, ψυχολόγος και φιλόσοφος π. Νικόλαος Λουδοβίκος, Καθηγητής στο  Πανεπιστήμιο της Θεσσαλονίκης και του Κέιμπριτζ, έλεγε σε ομιλία του «ενώ οι Υπουργοί Παιδείας των Ευρωπαϊκών χωρών είναι προσγειωμένοι στην εκπαιδευτική πραγματικότητα, οι δικοί μας πλέουν σε πελάγη ευτυχίας ελπίζοντας ότι με τις μεταρρυθμίσεις τους θα απογειώσουν το Λύκειο στην Ελλάδα». Προσωπικά μετά από 26 χρόνια που υπηρετώ σε Λύκεια νομίζω ότι οι Υπουργοί Παιδείας στην Ελλάδα δεν βλέπουν καθαρά ποια είναι η πραγματικότητα στο Λύκειο και άρα δεν μπορούν να το βελτιώσουν. Είναι όπως ένας γιατρός που χορηγεί φάρμακα σε ένα ασθενή για τον οποίο έκανε λάθος διάγνωση. Θα παρουσιάσω κάποιες αιτίες για την χαμηλή επίδοση των μαθητών στα μαθήματα Φυσικών Επιστημών στο Λύκειο χωρίς να σταθώ στο πόσο η κάθε αιτία ευθύνεται για την χαμηλή επίδοση.

1. Σήμερα πολλοί μαθητές είναι κουρασμένοι και απογοητευμένοι από το δύσκολο οικογενειακό και κοινωνικό περιβάλλον. Η μύηση όμως στις Φυσικές Επιστήμες απαιτεί οι μαθητές να αγωνίζονται με καλή ψυχολογική κατάσταση, αισιοδοξία και επιμονή. Δυστυχώς από το 1982 οι Κυβερνήσεις απαγορεύουν στους Πνευματικούς να μπαίνουν στο Λύκειο και να εξομολογούν τους μαθητές. Προσωπικά θυμάμαι σαν μαθητής στο Λύκειο πόσο με δυνάμωνε αυτή η εξομολόγηση. Βέβαια στις μέρες μας βλέποντας οι Κυβερνήσεις το αδιέξοδο διόρισαν ψυχολόγους στα σχολεία. Μόνο που ο ψυχολόγος δεν μπορεί να αφαιρέσει από τις ψυχές των μαθητών το βαρύ φορτίο των αμαρτιών.

2. Η επιβολή του μονοτονικού συστήματος το 1982 στέρησε από τους μαθητές το ζόρισμα και άρα την καλλιέργεια του μυαλού που πετύχαινε το δύσκολο πολυτονικό, με αποτέλεσμα στο Λύκειο δεν είναι τόσο γυμνασμένο το μυαλό τους και δυσκολεύονται πολύ στις απαιτητικές Φυσικές επιστήμες. «Η σοφία αποκτιέται με το ζόρισμα» έλεγε ο μεγάλος Σωκράτης. Επί πλέον το μονοτονικό υστερεί σε ακρίβεια στην απόδοση της δύσκολης ορολογίας των Φυσικών Επιστημών και έτσι δυσκολεύει την επίδοση των μαθητών. 

3. Τα μαθήματα Φυσικών Επιστημών είναι ένα αργό κτίσιμο γνώσεων και άρα οι μαθητές δεν πρέπει να χάνουν αν είναι δυνατόν ούτε ένα μάθημα. Δυστυχώς όμως τα μοντέρνα Λύκεια της Ελλάδας απασχολούν τους μαθητές με πολλές δραστηριότητες τις ώρες του σχολικού προγράμματος, από αγώνες επιχειρηματολογίας, Erasmus,  τα καινούργια e-Twinning … μέχρι και αθλητικούς αγώνες. Και όπως λέει ο λαός «όποιος θέλει τα πολλά χάνει και τα λίγα». Ναι, οι μαθητές στα  Δημόσια Λύκεια της Ελλάδας τελικά διδάσκονται πολύ αποσπασματικά Φυσικές Επιστήμες και άρα δεν είναι παράξενο που έχουν χαμηλή επίδοση. 

4. Η Ελλάδα είναι η μόνη χώρα στον κόσμο που υπάρχει ο φαύλος κύκλος Λυκείου – Φροντιστηρίου. Βέβαια το Φροντιστήριο στοχεύει στην επιτυχία σε Εξετάσεις ενώ το Λύκειο (πρέπει να) στοχεύει στην επίτευξη από τους μαθητές ενός καλού επιπέδου γνώσης των Φυσικών Επιστημών. Για παράδειγμα κανένα Φροντιστήριο δεν θα διδάξει ποτέ στους μαθητές ότι τα χημικά στοιχεία που αποτελούν το σώμα τους ήταν κάποτε αστερόσκονη ή ότι ευτυχώς που ήταν λάθος η Κλασική Φυσική του Νεύτωνα γιατί διαφορετικά δεν θα υπήρχε ο κόσμος ή ότι το σώμα τους εκπέμπει αόρατο φώς (υπέρυθρη ακτινοβολία) και τόσα άλλα που και νοστιμίζουν το μάθημα και προσφέρουν σοβαρή γνώση Φυσικών Επιστημών και όχι μόνο επιτυχία σε Εξετάσεις. Οι μαθητές όμως είτε επειδή δεν προλαβαίνουν τις απαιτήσεις και των δύο είτε από τεμπελιά συχνά αδιαφορούν εντελώς για τα μαθήματα που τα κάνουν στο Φροντιστήριο. Έτσι όμως οι μαθητές μαθαίνουν απλώς να λύνουν ασκήσεις και δεν μαθαίνουν Φυσικές Επιστήμες.

5. Εδώ και πολλά χρόνια έγινε μόδα στο Λύκειο, παγκόσμια πρωτοτυπία και αυτό, οι μαθητές να ενδιαφέρονται μόνο για τα μαθήματα που θα δώσουν Πανελλαδικές Εξετάσεις. Έτσι είναι συχνό το φαινόμενο να υπάρχουν μαθητές αριστούχοι σε μερικά μαθήματα και εντελώς άσχετοι στα υπόλοιπα. Και δυστυχώς ενώ παλιά το συναντούσαμε μόνο στην Β΄ τελευταία ξεκινάει και από την Α΄ Λυκείου αυτή η τακτική. Ουσιαστικά δηλαδή αχρηστεύεται το Λύκειο. Οι Υπουργοί Παιδείας μπορούν να πετάνε σε πελάγη ευτυχίας ! Όταν ήμουν εγώ μαθητής θυμάμαι ακόμα και οι μέτριοι συμμαθητές μου διάβαζαν έστω και λίγο όλα τα μαθήματα. 

6. Λέει ο άγιος Ιωάννης ο Σιναΐτης στο σοφό βιβλίο του «Η κλίμαξ» : Ένα γνώρισμα του πολύ ταπεινού ανθρώπου είναι η επιθυμία του συνέχεια να μαθαίνει. Ο γνωστός μας άγιος Πορφύριος το 1991 πήγαινε από την Αθήνα στο Άγιο Όρος για να πεθάνει και ζήτησε να του στείλουν το βιβλίο «Φυσιολογία» της Ιατρικής Σχολής για να το μελετήσει ! Εμείς όμως με τα πολλά μας μπράβο στους μαθητές και από το πολύ μας χάιδεμα (πρώτα ο μαθητής δεν μας έλεγε το Υπουργείο πριν λίγα χρόνια ;) τους γεμίσαμε υπερηφάνεια και δεν έχουν επιθυμία να μαθαίνουν σε όλα τα μαθήματα.

7.  Στην Ελλάδα σε αντίθεση με τον υπόλοιπο κόσμο απαγορεύεται στο Λύκειο η χρήση αριθμομηχανής από τους μαθητές. Αυτό έχει 3 μειονεκτήματα. Κατ’ αρχήν, αναγκάζει τους καθηγητές να χρησιμοποιούν στις ασκήσεις μικρούς αριθμούς για να είναι εύκολες οι πράξεις με αποτέλεσμα τα προβλήματα να είναι μακριά από την πραγματικότητα. Για παράδειγμα στην Φυσική οι μόνες γωνίες που χρησιμοποιούμε είναι 30ο, 45ο, 60ο και 90ο. Οι μάζες θα είναι 1 ή 2 ή 3 … Kg. Στην Χημεία 1 ή 2 ή 3 … mol ουσίας. Δεύτερον, το παραμικρό λάθος στις πράξεις ακυρώνει την λύση των ασκήσεων. Πόσο συχνά λέμε στους μαθητές «προσέξτε, τα νούμερα στις Πανελλαδικές Εξετάσεις είναι στρογγυλά, αν σας βγαίνουν παράξενα νούμερα έχετε κάνει λάθος στις πράξεις». Τι επίπεδο Φυσικών Επιστημών που διδάσκουμε στην Ελλάδα !  Τρίτον ο χειρισμός αριθμομηχανής για την λύση των ασκήσεων γεμίζει ικανοποίηση τους μαθητές επειδή η λύση των ασκήσεων γίνεται σε ανώτερο επίπεδο από το ξερό, μόνο στυλό και χαρτί. Θα μπορούσε την επιστημονική αριθμομηχανή να την χορηγεί στους μαθητές το Υπουργείο Παιδείας για να έχουν όλοι την ίδια.

8. Η όμορφη ταινία «Σμύρνη μου αγαπημένη» είχε στην αρχή μια φράση του Σοφοκλή : «Ότι ξεκινάει για καλό στον άνθρωπο στο τέλος καταντάει κατάρα». Νομίζω η φράση αυτή ταιριάζει στην χρήση των κινητών τηλεφώνων από τους μαθητές. Ας μην κουράζεται το Υπουργείο Παιδείας να βγάζει νόμους που απαγορεύουν τα κινητά στο Λύκειο. Τα κινητά πλέον έχουν γίνει ένα με τους μαθητές. Πολλοί μαθητές, όσο και να μην θέλουμε να το παραδεχθούμε οι μεγαλύτεροι, είναι εξαρτημένοι από τα κινητά. Αυτή η εξάρτηση όμως δυσκολεύει την επίδοση στα μαθήματα των Φυσικών Επιστημών. 

9.  Συχνά τα βιβλία Φυσικών Επιστημών στο Λύκειο είναι απαράδεκτα. Θεωρώ τον εαυτό μου τυχερό που πρόλαβα και δίδαξα Φυσική στην Α΄ και Β΄ Λυκείου από τα βιβλία των Δαπόντε και Κασσέτα. Δυστυχώς η μεταρρύθμιση του 1998 τα αντικατέστησε με τα απαράδεκτα βιβλία που διδάσκονται μέχρι και σήμερα. Βέβαια τα βιβλία εκείνα ήταν δύσκολα, έβαζαν τους μαθητές σε βαθιά νερά της Φυσικής, είχαν μέσα και πολλά ιστορικά στοιχεία, μάθαιναν όμως Φυσική οι μαθητές. Τα αντικατέστησαν λοιπόν με βιβλία τόσο αντιδιδακτικά που ούτε εγώ τα χρησιμοποιούσα ούτε γνώρισα κάποιο συνάδελφο που τα χρησιμοποιούσε στο μάθημα. Στην απελπισία τους κάποιοι συνάδελφοι έδιναν στους μαθητές δικές τους σημειώσεις.

10. Είναι λάθος που το Υπουργείο Παιδείας όρισε 2 ώρες διδασκαλίας Φυσικής στην Α΄ Λυκείου και 2 ώρες διδασκαλίας Βιολογίας. Μπορεί να συγκριθεί η ύλη της Φυσικής, η δυσκολία της, οι ασκήσεις της, με τα αντίστοιχα της Βιολογίας ; Η Φυσική χρειάζεται οπωσδήποτε 3 ώρες διδασκαλίας την εβδομάδα για να μπορέσουν οι μαθητές που έρχονται από το Γυμνάσιο με μια επιφανειακή προσέγγιση της Φυσικής να καταφέρουν μια γνώση σε βάθος. Δεν νομίζω ότι οι συνάδελφοι που υπηρετούν στο Ινστιτούτο Εκπαιδευτικής Πολιτικής έχουν διδάξει 26 χρόνια Φυσικές Επιστήμες σε Λύκεια όπως έχω διδάξει εγώ. Γι’ αυτό τους προτείνω να δίνουν βάση στην καλή διδασκαλία της Φυσικής στο Λύκειο (τους το λέω εγώ ο Χημικός) επειδή η Φυσική διδάσκει τις Γενικές Αρχές των Φυσικών Επιστημών, και γι’ αυτό αν οι μαθητές δεν μάθουν καλά Φυσική, ούτε Χημεία και Βιολογία μπορούν να μάθουν καλά.    

11. Συχνά οι καθηγητές που διδάσκουμε Φυσικές Επιστήμες στο Λύκειο γνωρίζουμε μόνο Φυσική ή μόνο Χημεία ή μόνο Βιολογία. Θεωρώ τον εαυτό μου τυχερό που πριν διοριστώ μόνιμα, για πολλά χρόνια εργάστηκα ως αναπληρωτής και κατά τον Οκτώβριο που με τοποθετούσαν κάθε χρονιά σε διαφορετικό Λύκειο, οι συνάδελφοι είχαν πάρει τα μαθήματα που ήθελαν και έτσι μου έδιναν ότι περίσσευε. Με αποτέλεσμα συχνά να διδάσκω Φυσική, Χημεία, Βιολογία και στις τρεις τάξεις του Λυκείου και ακόμα να διδάσκω Γεωλογία και Αστρονομία. Το πρόβλημα είναι όταν οι καθηγητές δεν γνωρίζουμε σε κάποιο βάθος όλες τις Φυσικές Επιστήμες δεν μπορούμε να παρουσιάσουμε στους μαθητές όλες τις ομορφιές που κρύβουν κι έτσι το μάθημα γίνεται ανιαρό και πέφτει το επίπεδο επίδοσης των μαθητών. 

12. Πολλοί καθηγητές όταν διοριζόμαστε μόνιμα στο Λύκειο κάνουμε το λάθος να νομίζουμε ότι ο αγώνας μας για βελτίωση τελείωσε, ενώ η αλήθεια είναι ότι τώρα αρχίζει ο αγώνας. Έτσι ούτε φροντίζουμε να ενημερωνόμαστε για τις Φυσικές Επιστήμες, ούτε βιβλία διδακτικής διαβάζουμε, ούτε σεμινάρια που θα μας ξυπνούσαν παρακολουθούμε. Διδάσκουμε Φυσική στο Λύκειο και δεν έχουμε διαβάσει το βιβλίο «Οι έννοιες της Φυσικής» του Hewitt ; Σημαίνει δεν αγαπάμε τον εαυτό μας. Έτσι βλέποντας και την αδιαφορία των μαθητών βαλτώνουμε στο τέλμα μιας υποτονικής και ανιαρής διδασκαλίας των Φυσικών Επιστημών που ούτε εμάς γεμίζει χαρά και ικανοποίηση ούτε την επίδοση των μαθητών ανεβάζει. Για να παραφράσω μια φράση του Αϊνστάιν «ακόμα και στην γιαγιά σου αν διδάσκεις Φυσική να το κάμνεις με ενθουσιασμό», πόσο περισσότερο σε νέα παιδιά που τώρα ξεκινάνε την ζωή τους.

13. Οι μεταρρυθμίσεις που γίνονται στο Λύκειο συνήθως υποβαθμίζουν την διδασκαλία των Φυσικών Επιστημών. Το 1976 που καταργήθηκε το εξατάξιο Γυμνάσιο και δημιουργήθηκε το Λύκειο φοίτησα στην Α΄ Λυκείου. Τότε καταργήθηκε να δίνουν οι μαθητές γραπτές Εξετάσεις στην μισή ύλη σε όλα τα μαθήματα το πρώτο δεκαπενθήμερο του Φεβρουαρίου και την υπόλοιπη μισή ύλη το πρώτο δεκαπενθήμερο του Ιουνίου. Αυτή η αλλαγή όμως ναι μεν βόλεψε την τεμπελιά μαθητών και καθηγητών, αλλά έριξε την ποιότητα της διδασκαλίας των Φυσικών Επιστημών. Στα Λύκεια της Κύπρου μέχρι και σήμερα υπάρχουν αυτές οι Εξετάσεις και μάλιστα είναι Παγκύπριες. Θυμάμαι πόσο με είχε στενοχωρήσει τότε που με είχαν αδικήσει στην βαθμολογία του πρώτου τριμήνου μερικοί καθηγητές, που έχασα την ευκαιρία να τους δείξω στις Εξετάσεις του Φεβρουαρίου ότι με είχαν εκτιμήσει λάθος. Και μη μου πει κανείς ότι έχουμε τα πρόχειρα διαγωνίσματα. Μπορεί να συγκριθεί η ποιότητα της 2ωρης γραπτής εξέτασης του Φεβρουαρίου στην μισή ύλη της χρονιάς, με την 30λεπτη εξέταση σε μικρή ύλη των πρόχειρων διαγωνισμάτων ;  

14. Το 2018 η προηγούμενη Κυβέρνηση πανηγύρισε ότι με μεταρρύθμιση έκανε την Γ΄ Λυκείου προστάδιο του Πανεπιστημίου. Αυτό σήμαινε διπλασιασμό της ύλης στα μαθήματα Φυσικών Επιστημών και μια υπερβολική αύξηση της ύλης στην Χημεία. Θέλω να ρωτήσω την κ. Κεραμέως που το συνεχίζει. Όλα τα προηγούμενα χρόνια που περνούσαν οι μαθητές στα Πανεπιστήμια με πολύ λιγότερη ύλη στην Χημεία, δεν έγιναν σοβαροί επιστήμονες ; Το πρόβλημα είναι ότι οι μαθητές με το άγχος των Πανελλαδικών Εξετάσεων δεν απολαμβάνουν την ομορφιά της τόσης ύλης Φυσικών Επιστημών και επιπλέον επιβαρύνουν τα οικονομικά της οικογένειας με υπερβολικά Φροντιστήρια. Καλύτερα ήταν την ύλη αυτή να την διδάσκονται στο Πανεπιστήμιο οι μαθητές και όχι στο Λύκειο, γιατί και θα έχουν ηρεμήσει από το άγχος και θα έχουν ωριμάσει κάπως για να αποφασίσουν να στηριχτούν στις δικές τους δυνάμεις και όχι στα δεκανίκια των Φροντιστηρίων.

15. Αυτές τις μέρες στα Λύκεια παίζεται το θέατρο του παραλόγου. Η κ. Κεραμέως επέμεινε, αντίθετα προς τις πιέσεις από την Αντιπολίτευση, να μην κλείσει τα Λύκεια για τηλεκπαίδευση. Πολύ σωστά έκανε. Και από ψυχολογικής πλευράς και από μαθησιακής πολύ σωστά έκανε. Οι Φυσικές Επιστήμες δεν μπορούν να διδαχθούν με τηλεκπαίδευση σε ανήλικους μαθητές. Το ζούμε με τα τεράστια κενά που έχουν οι μαθητές στην Α΄ τάξη ύστερα από 2 χρόνια τηλεκπαίδευσης στο Γυμνάσιο. Δεν κάμνει όμως καλά η κ. Κεραμέως που αρνείται την πραγματικότητα ότι και φέτος χάθηκαν ώρες εξ αιτίας της πανδημίας και άρα πρέπει να μειωθεί η ύλη ειδικά στην Χημεία για τις Πανελλαδικές Εξετάσεις, και στα άλλα μαθήματα για την τράπεζα θεμάτων. Γιατί μας αναγκάζει να διδάσκουμε υπερωριακά πολλές ώρες φυσικά χωρίς αμοιβή, αλλά το κυριότερο να ρίχνουμε το επίπεδο διδασκαλίας των μαθημάτων Φυσικών Επιστημών για να προλάβουμε να βγάλουμε την ύλη. 

 

Share on Google Plus